اوراق مشارکت رهنی
علیرضا صالحی/ قاضی بازنشسته دادگاه تجدیدنظر استا‌ن تهران و وکیل پایه یک دادگستری در ادامه بحث مربوط به بورس اوراق بهادار در یادداشت قبل (۱۰ / ۸ / ۹۹) به تشریح اوراق مشارکت به‌طور عام پرداختیم. در این یادداشت، به اوراق مشارکت رهنی می‌پردازیم.
اوراق مشارکت رهنی، نوعی اوراق مشارکت است که به منظور مشارکت اشخاص در خرید تسهیلات رهنی، از سوی ناشر این اوراق منتشر می‌شود. برخلاف اوراق مشارکت عادی، دارندگان اوراق مشارکت رهنی برای اجرای یک طرح و پروژه تولیدی یا عمرانی سرمایه‌گذاری و مشارکت نمی‌کنند بلکه موضوع مشارکت آنها خرید تسهیلات رهنی از یک بانک یا موسسه مالی و اعتباری است. در نظام بانکداری بدون ربا، حجم عمده تسهیلات بانکها در قالب قراردادهای مشارکت، مضاربه، جعاله، فروش اقساطی و. ، به مشتریان اعطا می‌شود. در این راستا اوراق مشارکت رهنی، از یک سو ساز و کاری برای فروش مطالبات وثیقه دار بانکها در بازار سرمایه و جذب نقدینگی از این بازار برای تامین منابع مورد نیاز بانکها به منظور اعطای تسهیلات به دیگر مشتریان و پاسخگویی مثبت به متقاضیان دریافت تسهیلات به ویژه در بخش مسکن هستند و از سوی دیگر، این اوراق ابزار مفیدی برای ناشران آنها است تا بتوانند با انتشار و عرضه چنین اوراقی بخشی از سرمایه‌ها و پس‌اندازهای اشخاص علاقه مند به سرمایه‌گذاری در بورس را جذب کرده و حجمی از نقدینگی استفاده نشده جامعه را به سوی فعالیتهای تولیدی و خدماتی سوق دهند. تشویق مردم به سرمایه‌گذاری در بورس، در واقع اعمال سیاستی اقتصادی در جذب نقدینگی مردم برای کنترل و مهار تورم و جلوگیری از سرمایه‌گذاری در بخشهای غیر تولیدی مانند معاملات خودرویی، سکه و ارز است. به هر حال در تحقق فرآیند انتشار و عرضه اوراق مشارکت رهنی، بانک یا موسسه مالی و اعتباری به‌عنوان بانی و طلبکاری که حاضر به فروش یا واگذاری بخشی از مطالبات رهنی خود است از یک طرف، و شرکت یا موسسه واسط (یک شرکت سرمایه‌گذار) به‌عنوان ناشر اوراق به علاوه صاحبان پس‌انداز و سرمایه‌گذارانی که اوراق مشارکت رهنی عرضه شده را خریداری می‌کنند در طرف دیگر قرار دارند. علاوه‌بر سه طرف یاد شده، براساس قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت و آیین‌نامه اجرایی آن، اشخاص دیگری نیز به‌عنوان عامل، امین و ضامن در فرآیند انتشار و عرضه اوراق مشارکت رهنی ایفای نقش می‌کنند. بانک بخشی از مطالبات ناشی از اصل و سود تسهیلات فروش اقساطی رهنی خود را به قیمتی کمتر از مبلغ اسمی آن به شرکت سرمایه‌گذاری (یا ناشر اوراق بهادار) می‌فروشد. در واقع، با کسر درصدی از ارزش مطالبات مدت دار، آنها را نقد می‌کند.ناشر نیز به اتکای توافق مقدماتی با بانک، ابتدا با انتشار و عرضه این اوراق به جمع‌آوری وجوه از پذیره نویسان این اوراق اقدام و سپس از طرف آنان اقدام به خرید دین (مطالبات رهنی) از بانک می‌کند.
شرایط ماهوی انتشار و عرضه اوراق مشارکت رهنی عبارتند از:
۱ - واقعی بودن دین یا دیون موضوع مشارکت، فرآیند عملیات انتشار اوراق بهادار و نحوه خرید اوراق مشارکت انجام معاملات مربوط، باید به گونهای طراحی شود که از خرید و فروش اسناد صوری و غیر واقعی اجتناب شود. ۲ - مشارکت ناشر در خرید دین از بانک طلبکار. ۳ - تحقق شراکت مدنی میان خریداران اوراق مشارکت رهنی با امتزاج وجوه حاصل شده از فروش اوراق و اعطای وکالت به ناشر، برای خرید دین یا دیون موضوع مشارکت. ۴ - خرید نقدی دیون از بانک طلبکار به منظور اجتناب از معامله بیع دین به دین. از این رو شرکت سرمایه‌گذار یا ناشر نمی‌تواند قبل از انتشار اوراق و جمع آوری وجوه، اقدام به خرید نسیه کند، بلکه باید بعد از تفاهم بانک با شرکت سرمایه‌گذار و تعیین نوع و مقدار دیون مورد معامله و تعیین نرخ تنزیل و دیگر متغیرهای موثر، شرکت سرمایه‌گذار، اقدام به انتشار اوراق بهادار کرده و با وجوه حاصل شده از واگذاری اوراق، اقدام به خرید دین مورد نظر کند. ۵ - پوشش ریسک این اوراق و اطمینان از وصول دیون از طریق انتقال اسناد و وثایق رهنی از سوی بانک فروشنده دیون به شرکت ناشر اوراق و همچنین، تعهد و ضمانت بانک فروشنده دیون به‌صورت شرط ضمن عقد قرارداد مبنی بر اینکه چنانچه به هر دلیلی بدهکاری بدهی خود را نپردازد، بانک بدهی مزبور را خواهد پرداخت و نیز اینکه قرار دادن بخشی از مطالبات تنزیل نشده بانک نزد شرکت ناشر، به‌عنوان وثیقه یا وجه التزام با قید وکالت در وصول است تا شرکت ناشر بتواند از محل وصول آنها مطالبات غیر قابل وصول را جبران کند.
منبع: مباحثی از حقوق تجارت، آقای دکتر ابراهیم عبدی پور، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
پی‌نوشت: مطالب ستون بایسته‌های حقوق در بازرگانی نحوه خرید اوراق مشارکت شنبه هر هفته در صفحه ۵ چاپ می‌شود.
آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 1 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 1 ـ در این آیین نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح به کار رفته است : ـ قانون: قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت. ـ طرحهای عمرانی ـ انتفاعی دولت: منظور طرحی است که در مدت معقولی پس از شروع بهره برداری علاوه بر تامین هزینه های جاری و استهلاک سرمایه سود متناسبی به تبعیت از سیاست.
ماده 2 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 2 ـ دارندگان اوراق مشارکت به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت در نتیجه مالی حاصل از اجرای طرحهای مربوط به سهیم خواهند بود.
ماده 3 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 3 ـ هر ورقه مشارکت نشان دهنده میزان قدرالسهم دارنده آن در مشارکت است. با فروش اوراق مشارکت رابطه وکیل و موکل بین " ناشر" و خریدار اوراق محقق می شود. " ناشر" به وکالت از طرف خریداران اوراق می تواند نسبت به مصرف وجوه حاصل از فروش جهت اجرای طرح و خرید و فروش هر گونه کالا خدمت.
ماده 4 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 4 ـ مصرف وجوه حاصل از واگذاری اوراق مشارکت در غیر اجرای طرحهای مربوط در حکم تصرف غیر قانونی در وجوه و اموال عمومی محسوب خواهد شد.
ماده 5 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 5 ـ بانک مرکزی درصورت تایید گزارش توجیهی فنی ـ اقتصادی و مالی طرحهای مشمول قانون که از طرف متقاضیان با تایید عامل ارایه می شود با در نظر داشتن شرایط انتشار اوراق مشارکت مجوز لازم را ظرف مدت یک ماه از تاریخ دریافت گزارش در چهارچوب این آیین نامه صادر می نماید. تبصره 1 ـ.
ماده 6 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 6 ـ حداکثر میزان ( سقف) اوراق مشارکت قابل انتشار قابل انتشار برای طرحهای موضوع ماده (4) قانون در هر سال با توجه به سیاستهای پولی و مالی کشور توسط شورای پول و اعتبار تعیین و اعلام می گردد.
ماده 7 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 7 ـ گزارش توجیه فنی ـ اقتصادی و مالی طرح های عمرانی ـ انتفاعی دولت باید به سازمان برنامه و بودجه ارائه شود. سازمان برنامه و بودجه گزارش مزبور را همراه با نظرات کارشناسی خود ظرف یک ماه در هیات تشخیص انتفاعی بودن طرح های عمرانی ـ انتفاعی دولت مذکور در ماده (1) این آیین نامه.
ماده 8 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 8 ـ حداقل سهم الشرکه ناشر در هر طرح ( اعم از آورده نقدی و غیر نقدی) و میزان ( سقف فردی) اوراق مشارکت قابل انتشار برای طرحهای موضوع اوراق مشارکت ( به استثنای طرحهای عمرانی ـ انتفاعی دولت) با رعایت وضعیت مالی و اعتباری ناشر توسط بانک مرکزی تعیین می شود.
ماده 9 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 9 ـ تاریخ شرایط و مراحل انتشار و عرضه اوراق به پیشنهاد ناشر و با موافقت بانک مرکزی با توجه به شرایط بازار سرمایه تعیین می شود. تمدید مهلت عرضه با تایید بانک مرکزی امکان پذیر است.
ماده 10 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 10 ـ ناشر پس از اخذ مجوز انتشار اوراق مشارکت باید مراتب را از طریق رسانه های جمعی به اطلاع عموم برساند. متن اطلاعیه انتشار باید قبلا به تایید عامل برسد.
ماده 11 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 11 ـ در صورت فروش صد در صد اوراق مشارکت منتشر شده در مدت مقرر بانک مرکزی اجازه برداشت از وجوه جمع آوری شده را به ناشر خواهد داد. در صورت عدم فروش صد درصد اوراق مشارکت منتشر شده در مدت مذکور بانک مرکزی باید از طریق تمدید مهلت فروش یا طرق دیگر چگونگی تامین کسری منابع مورد.
ماده 12 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 12 ـ بانک مرکزی به منظور حصول اطمینان از بازپرداخت اصل اوراق مشارکت در سررسید به تشخیص خود ناشر را ملزم به تامین تضمینهای لازم نزد عامل می نماید.
ماده 13 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 13 ـ میزان سود قطعی قابل پرداخت به دارندگان اوراق پس از خاتمه اجرای طرح توسط امین طرح ظرف پنج ماه پس از سررسید نهایی محاسبه و به تایید بانک مرکزی خواهد رسید.
ماده 14 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 14 ـ بانک مرکزی وظایف و اختیارات امین و میزان حق الزحمه خدمات مربوط و ترتیب پرداخت آن را طی قرار داد منعقد شده با وی تعیین می نماید.
ماده 15 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 15 ـ ناشر موظف است بازپرداخت اصل وسود متعلق را در سررسیدهای مقرر در اوراق تعهد کند وثایق لازم را برای تضمین بازپرداخت اصل و سود متعلق به اوراق توسط عامل در اختیار عامل قرار دهد. در صورت عدم ایفای تعهدات در سررسیدهای مقرر عامل مکلف است از محل تضمین مذکوز راسا اقدام نماید.
ماده 16 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 16 ـ ناشر موظف است طبق اعلام عامل وجوه لازم را جهت پرداخت سود واصل اوراق مشارکت در سررسیدهای مربوط تامین و در اختیار عامل قرار دهد. هر گونه تاخیر در تامین منابع فوق مشمول پرداخت وجه التزام تاخیر تامین منابع به میزان مقرر در قرارداد عاملیت خواهد شد.
ماده 17 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 17 ـ ناشر موظف به انجام سایر تعهداتی است که به هنگام فروش اوراق پذیرفته و نحوه خرید اوراق مشارکت آن تعهدات مورد تایید بانک مرکزی نیز قرار گرفته است.
ماده 18 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 18 ـ اعطای هر گونه امتیازی به دارندگان اوراق مشارکت از جمله اختیار تعویض یا تبدیل اوراق مشارکت و تخفیفات فروش منوط به موافقت بانک مرکزی و اخذ تضمینات لازم توسط عامل است. تبصره ـ اعطای این گونه امتیازات از جمله تعهداتی به حساب می آید که باید به موقع ایفا گردد و تاخیر در.
ماده 19 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 19 ـ ناشر موظف است چنانچه اوراق علاوه بر سازمان بورس اوراق بهادار ( که با مجوز سازمان بورس صورت می گیرد) توسط عامل نیز قابل معامله و قابل بازخرید قبل از سررسید باشد وجوه لازم را جهت باز خرید اوراق طبق قرارداد عاملیت در اختیار عامل قرار دهد.
ماده 20 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 20 ـ ناشر موظف است حق الزحمه انجام خدمات امین را به ترتیب مقرر درقرار منعقد شده بین بانک مرکزی و امین پرداخت نماید و بلافاصله پس از فروش اوراق سیستم حسابداری مطابق با استانداردهای مورد قبول سازمان حسابرسی را در مورد نظر بطور جداگانه و خارج از سایر عملیات و فعالیتهای خود.
قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ماده 1- به منظور مشارکت عموم در اجرای طرحهای عمرانی انتفاعی دولت مندرج در قوانین بودجه سالانه کل کشور و طرحهای سودآور تولیدی‌و ساختمانی و خدماتی ، به دولت و شرکتهای دولتی و شهرداری‌ها و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و موسسات عام‌المنفعه و شرکتهای‌وابسته به دستگاههای مذکور و همچنین شرکتهای سهامی عام و خاص و شرکتهای تعاونی تولیدی اجازه داده می‌شود طبق مقررات این قانون قسمتی‌از
منابع مالی مورد نیاز برای اجرای طرحهای مذکور شامل منابع مالی لازم برای تهیه مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی را از طریق انتشار و عرضه‌عمومی اوراق مشارکت تامین نمایند.
تبصره - تشخیص انتفاعی بودن طرحهای عمرانی دولت موضوع این ماده با رعایت تعریف قانونی "طرح انتفاعی" به عهده هیاتی مرکب از نمایندگان‌وزارت امور اقتصادی و دارایی ، سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران می‌باشد . این قبیل طرحها در پیوست طرحهای عمرانی‌لوایح بودجه سالانه کل کشور با علامت مشخص درج خواهد شد.
ماده 2- اوراق مشارکت، اوراق بهادار با نام یا بی‌نامی است که به‌موجب این قانون به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین منتشر می‌شود و به‌سرمایه‌گذارانی که قصد مشارکت دراجرای طرحهای موضوع ماده (1) را دارند واگذار میگردد. دارندگان این اوراق به‌نسبت قیمت اسمی و مدت زمان‌مشارکت، در سود حاصل از اجرای طرح مربوط شریک خواهند بود. خرید و فروش این اوراق مستقیما و یا از طریق بورس اوراق بهادار مجاز می‌باشد.
ماده 3 - انتشار اوراق مشارکت از طرف دولت صرفا برای تامین منابع مالی موردنیاز جهت اجرای طرحهای عمرانی انتفاعی دولت موضوع ماده(1) به میزانی که در قوانین بودجه
سالانه کل کشور پیش‌بینی می‌شود مجاز خواهد بود. تضمین بازپرداخت اصل و سود علی‌الحساب و سود تحقق یافته این قبیل اوراق توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی از محل اعتبارات ردیف‌های‌خاصی که توسط سازمان برنامه و بودجه به‌همین منظور در قوانین بودجه سالانه کل کشور پیش‌بینی می‌شود به‌عمل خواهد آمد.
تبصره - انتشار اوراق مشارکت به منظور تامین منابع مالی لازم برای اجرای طرحهای عمرانی انتفاعی دولت مندرج در قوانین نحوه خرید اوراق مشارکت بودجه سالانه کل‌کشور که مجری آنها شرکتهای دولتی و یا شهرداری‌ها می‌باشند نیز مشمول حکم این ماده می‌باشد.
ماده 4 - بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران طرحهای مشمول این قانون به استثناء طر عمرانی انتفاعی دولت موضوع ماده (3) را که توسط‌شرکتهای دولتی، شهرداری‌ها و موسسات و شرکتهای غیردولتی موضوع ماده (1) ارائه می‌شود بررسی نموده و در صورتی که دارای توجیهات کامل اقتصادی، فنی و مالی باشد، پس از ارائه تضمین کافی توسط موسسه و یا شرکت متقاضی به بانک عامل، مجوز انتشار اوراق مشارکت به میزان لازم صادر خواهد کرد.
تبصره 1 - درخواست انتشار اوراق مشارکت توسط شرکتهای دولتی قبل از ارائه به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران باید به تصویب مجمع‌عمومی و یا شورای عالی شرکتهای مربوط رسیده باشد.
تبصره 2 - حداکثر میزان (سقف) اوراق مشارکت قابل انتشار برای طرحهای موضوع این ماده در هر سال باتوجه به سیاستهای پولی و مالی کشور‌توسط شورای پول و اعتبار تعیین و اعلام میگردد.
تبصره 3 - میزان (سقف) اوراق مشارکت قابل انتشار برای طرحهای موضوع این ماده در مورد هریک از متقاضیان می‌بایستی متناسب با خالص‌دارایی‌های وی (مجموع دارایی‌ها منهای مجموع بدهی‌ها) باشد.
ماده 5 - شرکتهای دولتی، شهرداری‌ها و موسسات و شرکتهای غیردولتی موضوع ماده (1)، در صورت انتشار اوراق مشارکت مکلف‌اند‌بازپرداخت اصل و سود متعلق را در سررسیدهای مقرر در اوراق مذکور، تعهد و تضمین نمایند. در صورت عدم ایفای تعهدات مزبور در سررسیدهای‌مقرر، بانک عامل مکلف است از محل تضمین مذکور در ماده (4) راسا اقدام نماید.
تبصره - پرداخت سود علی‌الحساب به ترتیبی که در اوراق مشارکت قید می‌شود مجاز می‌باشد.
ماده 6 - شرکتهای سهامی عام می‌توانند طبق این قانون اوراق مشارکت قابل تبدیل یا تعویض با سهام منتشر کنند. شرایط و نحوه تبدیل و تعویض‌این قبیل اوراق طبق آیین‌نامه اجرایی این قانون خواهد بود.
ماده 7- مبالغ پرداختی و یا تخصیصی بابت سود متعلق به اوراق مشارکت مشمول مالیات مقطوع به نرخ پنج درصد (5%) می‌باشد و به سود اوراق‌مشارکت و معاملات اوراق مذکور هیچگونه مالیات دیگری تعلق نمی‌گیرد. پرداخت کنندگان سود اوراق مشارکت اعم از علی‌الحساب و قطعی مکلفند‌در هر پرداخت یاتخصیص ، مالیات متعلق را به نرخ مذکور کسر و ظرف مدت ده روز از تاریخ پرداخت یا تخصیص به حسابی که توسط خزانه‌داریکل‌تعیین می‌شود واریز و رسید آن را ظرف سی روز از تاریخ واریز همراه با فهرستی متضمن میزان سود پرداختی به حوزه مالیاتی مربوط تسلیم نمایند. پرداخت کنندگان سود اوراق مشارکت و درصورت تخلف از انجام تکالیف مذکور مشمول مقررات متن ماده 199 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب اسفند‌ماه 1366 خواهند بود.
تبصره - پرداخت مالیات سود پرداختی و یا تخصیصی به اوراق مشارکتی که قبل از تاریخ اجرای این قانون منتشر شده است با نرخ مقرر در این‌ماده برعهده دستگاههای منتشرکننده اوراق مذکور می‌باشد.
ماده 8 - در صورتی که شرکتهای سهامی خاص وابسته به دستگاههای مذکور در ماده (1) این قانون به سهامی عام تبدیل شوند، دارندگان اوراق‌مشارکت شرکتهای مزبور در خرید سهام از اولویت برخوردار می‌باشند.
ماده 9 - سود پرداختی به دارندگان اوراق مشارکت جزو هزینه‌های قابل قبول در حساب مالیاتی موضوع ماده (148) قانون مالیاتهای مستقیم‌محسوب میگردد.
ماده 10 -مصرف وجوه حاصل از واگذاری اوراق مشارکت در غیراجرای طرحهای مربوط ، درحکم تصرف غیرقانونی دروجوه و اموال عمومی‌محسوب خواهد شد.
ماده 11 - مقررات مواد (2) و (5) و (7) و (8) و (9) و (10) و (12) این قانون و تبصره‌های ذیل مواد مذکور شامل اوراق مشارکتی که تا قبل از‌اجرای آن منتشر شده‌اند نیز میگردد.
ماده 12 - آیین‌نامه اجرایی این قانون متضمن مشخصات طرحهای سودآوری تولیدی، ساختمانی و خدماتی، شرایط و میزان و نحوه انتشار و‌عرضه اوراق مشارکت و چگونگی تبدیل و تعویض اوراق مذکور با سهام شرکتهای سهامی عام و همچنین نحوه اعمال نظارت بر اجرای صحیح این‌قانون با پیشنهاد مشترک وزارت امور اقتصادی ودارایی، سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و سازمان بورس اوراق بهادار‌ظرف مدت شش ماه به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
ماده 13 - وزارت اموراقتصادی و دارایی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلفند گزارشی متضمن میزان و انواع اوراق مشارکت منتشره طی‌هر سال را همراه با اظهارنظر در خصوص آثار اقتصادی انتشار اوراق مذکور برای اطلاع کمیسیونهای برنامه و بودجه، امور اقتصادی و دارائی و تعاون و‌دیوان محاسبات و بودجه مجلس شورای اسلامی ارسال نمایند.
تاریخ تصویب 1376.6.30
تاریخ تایید شورای نگهبان 1376.7.2
دسته‌های مطالب زیر دسته
- زیر دسته‌ها بانکی
- زیر دسته گمرکی
- زیر دسته اراضی
- زیر دسته مهندسی و پیمان
زیر دسته‌ها
آخرین مطالب زیر دسته‌ها بانکی
قانون تسهیل اعطای تسهیلات بانکی و کاهش هزینه های طرح
قانون تسهیل اعطاء تسهیلات بانکی و کاهش هزینه های طرح و تسریع در اجراء طرحهای تولیدی و افزایش منابع مالی و کارآیی بانکها ماده 1- به منظور تسریع، تسهیل و تقویت سرمایه‌گذاری در طرحهای تولیدی (اعم از کالا یا خدمت) دریافت وثیقه خارج از ارزش دارایی.
قانون منطقی کردن نرخ سود تسهیلات بانکی
قانون منطقی کردن نرخ سود تسهیلات بانکی متناسب بانرخ بازدهی در بخشهای مختلف اقتصادی (با تأکید بر قانون عملیات بانکی بدون ربا) ماده واحده - دولت و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلفند ساز و کار تجهیز و تخصیص منابع بانکی را چنان سامان دهند که س.
قانون تسری امتیازات خاص بانک ها به موسسات اعتباری غیر بانکی مجاز
قانون تسری امتیازات خاص بانکها به مؤسسات اعتباری غیر بانکی مجاز‌ماده واحده - به موجب این قانون کلیه حقوق و امتیازات پیش‌بینی شده برای بانکها در تبصره‌های ذیل بند (الف) ماده (1) قانون وصول برخی از‌درآمدهای دولت.
قانون مبارزه با پولشویی
قانون مبارزه با پولشویی ماده 1- اصل بر صحت و اصالت معاملات تجاری موضوع ماده(2) قانون تجارت است، مگر آن که براساس مفاد این قانون خلاف آن به اثبات برسد. استیلای اشخاص براموال و دارایی اگر توأم با ادعای مالکیت شود، دال بر ملکیت است..
لایحه قانونی ممنوعیت خروج بدهکاران بانک ها
لایحه قانونی ممنوعیت خروج بدهکاران بانکها مصوب 59.2.20 ماده واحده- به بانک مرکزی ایران اجازه داده می شود به منظور جلوگیری از خروج اشخاصی که به بانکهای کشور بدهکار بوده و اسامی آنان از طرف بانکها به بانک مرکزی ایران اعلام شده است و همچن.
لایحه قانونی اداره امور بانک ها و متمم آن
لایحه قانونی اداره امور بانک ها مصوب 1358.7.2 ماده 1 - در اجرای قانون ملی شدن بانکها و مؤسسات اعتباری از تاریخ تصویب این قانون کلیه بانکها کشور اعم از بانکهای تخصصی و تجاری و‌بانکهای دولتی سابق و ملی شده بعدی طبق این مقررات اداره.
اوراق مشارکت و قرضه در بورس و فرابورس
یکی از روش‌های تامین منابع مالی هر بنگاه، شرکت یا دولت، قرض گرفتن است و اوراق مشارکت ابزاری برای این پروسه است.در اقتصاد مدرن امروزی، طرف قرض دهنده، مبالغ پولی خود را از طریق فروش اوراق مشارکت، به قرض گیرنده انتقال می‌دهد.
اوراق مشارکت ، به اوراقی گفته می‌شود که براساس قانون به صورت بانام و بی‌نام منتشر می‌شوند. این اوراق در زمان مشخص و به قیمت اسمی در اختیار خریداران قرار می‌گیرند. خریداران این اوراق با توجه به قیمت و زمان مورد نظر اقدام به خرید آنها می‌نمایند. به عبارت دیگر، این اوراق نوعی بدهی است که ناشر با انتشار آنها متعهد می‌شود، براساس زمان تعیین شده، وجه مشخصی را به عنوان سود اوراق به خریدار پرداخت نماید. خرید و فروش اوراق مشارکت به صورت مستقیم یا توسط سازمان بورس اوراق بهادار انجام می‌شود.
برخی شرکت‌ها به منظور تأمین منابع مالی، تولید، توسعه طرحهای خدماتی و ساختمانی، تامین مواد اولیه و… اقدام به انتشار اوراق مشارکت می‌نمایند. شرکتهای دولتی، شهرداری‌ها، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی، شرکتهای وابسته به دستگاههای ذکر شده، شرکتهای سهامی عام و خاص و شرکتهای تعاونی از جمله شرکتهای مجاز به انتشار این اوراق می‌باشند.
امکان صدور اوراق مشارکت شرکتی و اوراق مشارکت قابل تعویض سهام از جمله اوراق بهادار قابل معامله در بازار اوراق مشارکت محسوب می شوندکه درکنار اوراق مشارکت رهنی، اوراق مشارکت اجاره، صکوک وگواهی سپرده بانکی سرمایه گذاری عام وخاص در بازار چهارم امکان معامله را دارند.
اوراق قرضه، اوراق قرضه یا Bond به نوعی از سرمایه‌گذاری گویند که در آن سرمایه‌گذار به شخص حقوقی یا نهادی (شرکتی یا دولتی) پول قرض داده و شرکت سرمایه‌پذیر (اعتبار گیرنده) متعهد می‌شود تا وجه یا اعتبار مورد نظر را در بازه زمانی مشخص و با پرداخت سود دوره ای ثابت بازپرداخت نماید.
این بازه زمانی مشخص برای بازپرداخت اصل پول سررسید نام داشته و سود ثابت دوره‌ای (دوره‌های از قبل تعیین شده) کوپن اوراق نام دارد.
اوراق معمولا توسط نهادهای دولتی از جمله شهرداری‌ها، دولت‌های داخلی و خارجی انتشار یافته و ابزار تامین مالی پروژه‌ها و فعالیتهای دولتی و شهری می‌باشند. اوراق قرضه به نام “اوراق با درآمد ثابت” نیز شناخته می‌شود.در موعد سررسید اوراق قرضه، صادر کننده این اوراق، اصل مبلغ را بازپرداخت می‌کند.
تامین مالی پروژه‌ها چه مربوط به بخش دولتی باشد و چه بخش خصوصی یا از طریق منابع داخل کشور صورت می‌گیرد یا از طریق جذب منابع خارجی. در هر کدام از این روش ها گزینه های مختلفی وجود دارد که کارفرمای پروژه با توجه به نیاز خود از یکی از این دو روش، پروژه خود را تامین مالی می‌کند.
اوراق قرضه چند دسته است:
اوراق قرضه دولتی: برای تامین مالی برنامه‌ها، پرداخت لیست حقوق و به خصوص پرداخت صورتحسابها، دولت‌ها اوراق قرضه صادر می‌کنند. اوراق قرضه کشورهای باثباتی مثل آمریکا، جزو امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها شناخته می‌شود. اما در طرف دیگر، اوراق قرضه کشورهای در نحوه خرید اوراق مشارکت حال توسعه، دارای ریسک بالاتری هستند. دولت آمریکا اوراق قرضه خود را از طریق خزانه‌داری و چندین نهاد دولتی مختلف صادر می‌کند. در آمریکا به اوراق قرضه‌ای که موعد سررسید آنها کمتر از یکسال باشد، اصطلاحا T-bills، اوراق قرضه با سررسید بین یک تا ۱۰ سال را T-notes و بیش از ۱۰ سال را اوراق خزانه‌داری می‌گویند. در برخی موارد، بهره دریافتی از این اوراق شامل مالیات بر درآمد نمی‌شود.
اوراق قرضه شهرداری: این اوراق توسط ایالات، شهرها، کشورها و مناطق مختلف برای تامین مالی عملیات‌ها یا پرداخت هزینه پروژه‌ها صادر می‌شود. اوراق قرضه شهرداری هزینه‌های ساخت بیمارستان، مدرسه، نیروگاه، خیابان، دفاتر اداری، فرودگاه، پل و غیره را از نظر مالی تامین می‌کند. شهرداری‌ها معمولا زمانی به صدور اوراق قرضه اقدام می‌کنند که به پولی بیشتر از پول حاصل از جمع‌آوری مالیات‌ها احتیاج داشته باشند. یکی از مزیت‌های اوراق قرضه شهرداری این است که سود حاصل از آن، معاف از مالیات است.
اوراق قرضه شرکتی: اوراق قرضه شرکتی توسط کسب و کار و برای کمک به تامین هزینه آنها صادر می‌شود. با وجود اینکه ریسک این اوراق بالاتر از اوراق قرضه دولتی است، اما پول بیشتری می‌توان از آن کسب کرد. همچنین تعداد گزینه‌ها برای انتخاب از میان اوراق قرضه شرکتی بیشتر است. اما از معایب این اوراق، معاف نبودن از مالیات است.
به ویژه در خصوص سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه شرکتی، در نظر گرفتن ریسک اوراق بسیار مهم است. هیچ سرمایه‌گذاری دوست ندارد که پول خود را صرف اوراق قرضه کم‌بازدهی کند که احتمال ورشکستگی شرکت آن ۵۰-۵۰ باشد. برای خرید اوراق قرضه شرکتی باید درباره وضعیت مالی صادرکننده و چشم‌انداز اقتصادی آن تحقیق کرد. این تحقیقات می‌توانند شامل میزان جریان نقدی، بدهی، نقدینگی و برنامه کسب و کار شرکت باشد.
اوراق بدهی دولتی، دولت‌ها با هدف تأمین مالی برنامه‌ها، پرداخت لیست حقوق و به خصوص پرداخت صورتحسابها اوراق با درآمد ثابت صادر می‌کنند. اوراق بدهی از یک سو تامین کننده بودجه لازم برای پیاده‌سازی طرحهای شرکت‌ها و نهادها است و از سوی دیگر روشی برای کاهش ریسک سرمایه گذاری و ایمن کردن پرتفوی سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه است. از آنجا که اوراق بدهی نظیر انواع اوراق مشارکت، اوراق خزانه اسلامی و … دارای سود ثابت است، می تواند ریسک سرمایه‌گذاری را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.
اوراق بدهی نحوه خرید اوراق مشارکت دولتی به طور معمول توسط دولت منتشر و ضمانت می‌شود و آنجا که پرداخت اصل و فرع این اوراق توسط دولت تعهد می‌شود، بدون خطر محسوب شده و مورد اطمینان سرمایه‌گذار است و ریسک آن بسیار پایین است. به بیان دیگر سرمایه‌گذار بخشی از سرمایه خود را در محلی سرمایه‌گذاری کرده است که برای آن سود ضمانت شده در نظر گرفته شده است.
این نوع از اوراق در کشورهای باثباتی مثل آمریکا، جزو امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها شناخته می‌شود. اما در طرف دیگر در کشورهای در حال توسعه، ریسک بالاتری دارند.
اوراق بدهی شهرداری، شهرداری‌ها نیز پروژه‌های در دست اجرا دارند که به منابع مالی زیادی نیاز دارد تا به اجرا درآیند. به همین دلیل این نهاد نیز در پی تامین آن اقدام به صدور اوراق قرضه می‌کند.
شهرداری‌ها درآمدی از محل مالیاتهای دریافتی دارند. اگر منابع مالی مورد نیاز آنها رقمی بیش از میزان مالیاتهای دریافتی باشد؛ اقدام به صدور اوراق قرضه می‌کنند.
۱۰ نکته کلیدی که در خرید اخزا باید بدانید
خرید اخزا همواره از کم ریسک ترین سرمایه گذاری های ممکن است. اسناد خزانه اسلامی، اوراق بهادار با نامی است كه دولت به منظور تصفیه بدهی‌های خود بابت طرحهای تملك دارایی‌های سرمایه‌ای با قیمت اسمی و سررسید معین به طلبكاران غیردولتی واگذار می‌کند. اسناد خزانه مرسوم در دنیا توسط دولت به رقمی كمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و از منابع مالی حاصل از فروش، بدهی‌های دولت پرداخت می‌شود اما به دلیل اشكالات فقهی وارد بر این روش، دولت جمهوری اسلامی ایران، این اوراق را صادر و به شکل مستقیم به طلبكاران غیر دولتی واگذار می‌کند. دارنده اوراق درصورت نیاز به وجه نقد، این اوراق را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران به فروش می‌رساند و سرمایه گذاران کم ریسک اقدام به خرید اخزا می کنند.
۱.نحوه خرید اخزا چگونه است؟
خرید اخزا و یا فروش آن در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران انجام می‌شود. فرآیند خرید این اسناد تشابه زیادی با سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق مشاركت و انواع صكوك دارد. برای خرید اسناد خزانه اسلامی، كافی است به یكی از كارگزاری‌های عضو فرابورس ایران مراجعه كرده و نسبت به تكمیل فرم خرید اوراق بهادار اقدام كرد.
۲. آیا خرید اخزا سود میان دوره ای به همراه دارد؟
خیر، نرخ سود این اوراق صفر بوده و هیچگونه پرداخت میان دوره‌ای نخواهد داشت.
۳. بازده حاصل از این اوراق از چه محلی حاصل می‌شود؟
با خرید اسناد خزانه اسلامی به قیمتی كمتر از مبلغ اسمی و دریافت مبلغ اسمی در سررسید، می‌توان از اختلاف بین قیمت خرید و مبلغ دریافتی در سررسید منتفع شد.
۴. بازده حاصل از خرید اخزا چگونه محاسبه می‌شود؟
به منظور آشنایی با نحوه محاسبه نرخ بازده نگهداری اسناد خزانه اسلامی تا سررسید و همچنین مقایسه بازده این اوراق با سایر اوراق تامین مالی، می‌توان به لینك “نرخ بازده اوراق” در وب‌سایت فرابورس ایران مراجعه کرد.
نرخ بازده اسناد خزانه به صورت روزشمار و به شکل زیر محاسبه می‌شود:
۵. قیمت خرید اخزا در بازار چگونه تعیین می شود؟
قیمت بازاری اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه با مكانیزم عرضه و تقاضا مشخص خواهد شد. این مكانیزم در عرضه اولیه به یكی از دو روش زیر صورت خواهد گرفت:
۱) روش ثبت سفارش:
در روش ثبت سفارش، قیمت‌های وارده توسط خریداران به صورت مخفی خواهد بود. در این روش تعداد سفارشات وارده توسط خریداران مجموعا باید به میزان حداقل ۸۰ درصد حجم كل اوراق عرضه شده باشد و قیمتی كه كشف می‌شود باید به گونهای باشد كه در آن قیمت، حداقل ۸۰ درصد اوراق عرضه شده به فروش برسد. با یك مثال به تشریح عرضه به روش ثبت سفارش می‌پردازیم:
همان گونه كه در مثال مشخص است در قیمت ۹۱۴,۰۰۰ ریال ۸۰ درصد اوراق عرضه شده به فروش می‌رود. كسانی كه قیمت‌های بالاتری را برای خرید پیشنهاد كرده‌اند، نیز با قیمت ۹۱۴,۰۰۰ ریال این اوراق را خریداری خواهند كرد و كسانی كه قیمت‌های پایین‌تری پیشنهاد داده‌اند، اوراقی دریافت نخواهند كرد.
۲) روش حراج:
در روش حراج، قیمت در یك جلسه معاملاتی و بر اساس رقابت خریداران تعیین می‌شود. در این روش سفارش متقاضیان (خریداران) و عرضه‌كنندگان (فروشندگان در یك بازه زمانی) وارد سامانه معاملاتی می‌شود، پس از آن، بهترین قیمت‌های خرید (بالاترین قیمت‌ها) و بهترین قیمت‌های فروش (پایین‌ترین قیمت‌ها) با یكدیگر منطبق شده و معامله انجام خواهد شد.
لازم به توضیح است که قیمت این اوراق تحت تاثیر دو عامل تعیین نرخ سود مورد انتظار بازار و فاصله تا سررسید اوراق است
برای مثال قیمت اوراق در شرایطی كه ۱۸۲ روز تا سررسید باقی مانده و نرخ بازده مورد انتظار بازار ۲۱ درصد است، به روش زیر محاسبه می‌شود:
بنابراین هرچه به سررسید نزدیك می‌شویم، قیمت بازاری اسناد خزانه اسلامی به قیمت اسمی نزدیكتر می‌شود. علاوه بر این با افزایش نرخ بازده مورد انتظار بازار، قیمت بازاری اوراق مذكور كاهش خواهد یافت.
۶. واریز مبلغ اسمی در زمان سررسید چگونه صورت می‌گیرد؟
در سررسید اسناد خزانه اسلامی، خزانه‌داری مبلغ اسمی اوراق را به حسابی نزد بانك عامل واریز می‌كند. پس از آن شركت سپرده‌گذاری مركزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، مبلغ اسمی را به شماره حساب بانكی دارندگان اوراق واریز خواهد كرد. بنابراین اعلام شماره حساب و شبای بانكی دارندگان اوراق به كارگزار ضروری است.
۷. آیا خرید اخزا یا فروش آن در هر زمانی ممکن است؟
بله، به دلیل وجود بازارگردانان متعدد، اسناد خزانه اسلامی از درجه نقدشوندگی بالایی برخوردار است. به عبارت دیگر، بازارگردانان در هر روز، از آغاز ساعت معاملاتی در بازار حضور خواهند داشت و همزمان اقدام به ارسال سفارش خرید و فروش در بازار می‌كنند بنابراین این اوراق در هر زمان قابل خرید و فروش به قیمت روز خواهد بود.
۸. اسناد خزانه اسلامی در معرض چه ریسک‌هایی قرار دارد؟
اسناد خزانه اسلامی همانند سایر اوراق بهادار براساس مكانیزم عرضه و تقاضا در بازار معامله می‌شود. بنابراین ممکن است تحت تاثیر ریسک نوسانات قیمتی قرار بگیرد.
۹. آیا امکان نکول ناشر در سررسید وجود دارد؟
ضامن این اوراق، وزارت امور اقتصادی و دارایی بوده و خزانه‌داری كل كشور بازپرداخت این اوراق در سررسید را در زمره دیون ممتاز دولت در نظر می‌گیرد به نحوی كه پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در سررسید، هم‌ردیف با پرداخت حقوق كاركنان دولت بوده و با همان درجه اهمیت و اضطرار صورت می‌گیرد. خزانه‌داری كل كشور نیز موظف است پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در سررسید اوراق تعهد كند. این تعهدنامه به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی رسیده است از این رو اسناد خزانه اسلامی ریسك نكول نخواهند داشت.
۱۰. قیمت خرید اخزا وتسویه وجوه چگونه تعیین می‌شود؟
خرید اخزا از طریق محاسبه ارزش فعلی جریانات آتی آن به دست می‌آید. بنابراین برای محاسبه ارزش فعلی اسناد خزانه اسلامی كافی است مبلغ اسمی اوراق با توجه به نرخ مورد انتظار سرمایه‌گذار و زمان باقی مانده تا سررسید تنزیل شود.
تسویه وجوه ناشی از معاملات این اوراق، مطابق ضوابط معاملات بازار توسط شركت سپرده‌گذاری مركزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام شده و وجوه ناشی از فروش این اوراق یك روز كاری پس از معامله به حساب فروشنده واریز خواهد شد.
محتوای این مطلب چقدر برای شما مفید بود؟
خوشحال خواهیم شد اگر به این مطلب رای دهید و نظر خود را برای ما ارسال کنید
دیدگاه شما