قیمت مبنای دارائی پایه

معرفی بورس کالا

بورس کالا بازاری است تشکل و سازمان یافته که در آن به طور منظم کالاهای معین با روش‌هایی از قبل تعریف شده مورد معامله قرار می‌گیرند در این بازار تعداد زیادی عرضه‌کننده و خریدار از طریق کارگزاران اقدام به معامله می‌کنند، در حال حاضر بورس کالا در ایران در چند حوزه فعالیت دارد که البته در حال گسترش در حوزه‌های دیگر نیز است، این حوزه‌ها تحت عنوان رینگ‌های فلزات، پتروشیمی و معاملات مشتقه که فعلا منحصر به معاملات آتی سکه طلا است نام گذاری شده‌اند

در راستای تحقق اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه، که مطابق با آنها شورای عالی بورس موظف به راه‌اندازی و گسترش بورس‌های کالایی در ایران شناخته شده بود، بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ (نخستین بورس کالایی در ایران) و بورس کالای کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ آغاز به فعالیت کردند

بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۱ آذر ۱۳۸۴، مجلس شورای اسلامی) و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با درهم آمیختن بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی، از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد

انواع قراردادهای قابل معامله در بورس کالا

تمامی داد و ستد ها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد شده انجام می گیرد و به طور کلی 6نوع قرارداد برای داد و ستد هر کالا وجود دارد

۱–قرارداد نقدی

قراردادی است که براساس آن، پرداخت بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای انجام می‌شود

۲– قرارداد سلف

قراردادی است که براساس آن، کالا با قیمت معین در زمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می‌گردد

۳– قرارداد نسیه

قراردادی است که براساس آن، کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می‌گردد

۴– قرارداد آتی

قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می‌شود قیمت مبنای دارائی پایه در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به ‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند

۵– قرارداد سلف استاندارد

قراردادی است که براساس آن عرضه‌کننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می‌رساند تا در دورة تحویل به خریدار تسلیم نماید خریدار می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری شده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد موضوع مواد ۲ و ۳ دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد، به فروش رساند قرارداد مذکور نیز در این دستورالعمل به اختصار قرارداد سلف استاندارد نامیده می‌شود

6– قرارداد کشف پریمیوم

قراردادی است که در بازار فیزیکی معامله می­شود و طی آن مابه التفاوتی، مورد توافق طرفین معامله قرار می‌گیرد و طرفین متعهد می‌شوند که در زمان مشخصی در آینده (تحویل، حمل یا بارگیری) کالا را بر اساس قیمت نهایی ( قیمت مبنا بعلاوۀ مابه التفاوت توافق شده) معامله نمایند خریدار بخشی قیمت مبنای دارائی پایه از ثمن معامله را در زمان توافق، به فروشنده پرداخت و تسویه مابقی وجه متعاقباً و بر اساس شرایطی انجام می‌شود که در زمان عقد قرارداد مشخص می‌گردد

مزایای بورس کالا

معاملات در بورس کالا، متشکل و سازمان یافته، قانونمند، قابل نظارت، شفاف، عادلانه، رقابتی و کم هزینه است *

در بورس کالا، امکان پوشش، توزیع و انتقال ریسک وجود دارد *

در بورس کالا، کیفیت و کمیت کالا و مبلغ معامله و مدت معامله تضمین شده است *

کشف قیمت در بورس کالا از طریق حراج حضوری و بصورت شفاف صورت گرفته و با حذف رانت باعث فسادزدایی ابازار معاملات می گردد *

پذیرش کالا جهت فروش در بورس کالا منوط به داشتن استاندارد های اجباری برای آن کالا می باشد و از این راه کیفیت کالا در بورس تضمین می گردد *

در بورس کالا، مبداء کالا مشخص و تضمین شده است *

در مقایسه با تشریفات مناقصات و مزایدات سرعت انجام معاملات در بورس کالا بسیار بالاتر بوده و جریان معاملات از امنیت کامل برخوردار است *

در صورت بروز اختلاف میان طرفین معامله، بورس کالا دارای مراجع اختصاصی بررسی و رسیدگی به دعاوی بوده و سرعت رسیدگی به دعاوی مطرح شده در مقایسه با دادگاه های عادی بالاتراست *

با استفاده از ابزارهای مالی مانند قراردادهای سلف و سلف استاندارد و ساز و کار اوراق بهادار مبتنی بر کالا، امکان تامین مالی بنگاه‌ها از این طریق وجود دارد

حذف بخشی از هزینه‌های مرتبط با فروش و بازاریابی باتوجه به وجود بازار مستقیم و بدون واسطه در بورس کالا *

وجود شفافیت در معاملات بورس کالا و حذف هرگونه عاملی که در حوزه فروش، منجر به ایجاد رانت خواهد شد *

اوراق مشتقه چیست و آشنایی با انواع آن

موضوع ریسک در فرآیند بازارهای مالی به عنوان یک عامل مهم و یک دغدغه برای سرمایه‌گذاران و فعالان بازارهای اقتصادی به شمار می‌رود. در این راستا در بازارهای مختلف بنا به ماهیت آن بازار، ابزارها و روش‌های متعددی به منظور کنترل و کاهش میزان ریسک در پروسه‌های مالی وجود دارد و سرمایه‌گذاران با استفاده از ابزار مشتقه تا حدودی این عامل را مدیریت می‌کنند.

یکی از همین ابزارها در این زمینه ابزار مالی مشتقه است. این ابزارها توانایی کنترل میزان ریسک موجود در بازار و رشد معاملات و خرید و فروش‌ها را در بازارهای سرمایه‌گذاری دارند. در این مقاله قصد داریم به موضوع اوراق مشتقه بپردازیم. با ما همراه باشید.

انواع ابزار مشتقه و مفهوم آن

اوراق مشتقه در اصل به اوراق بهادار قیمتی گفته می‌شود که بر مبنای دارایی پایه خود تقسیم‌بندی و شناخته می‌شوند. حال این دارایی‌ها در انواع مختلف جای می‌گیرند و به اصطلاح هم می‌توانند از نوع فیزیکی و کالا و هم از نوع اوراق بهاداری چون سهام شرکت‌های بورسی باشند. به زبان ساده اوراق مشتقه یک نوع قرارداد دو طرفه بین معامله‌گران است که در اصل بر روی یک دارایی پایه منعقد می‌شود.

همان‌طور که در بخش ابتدایی اشاره کردیم ابزارهای متنوعی برای کنترل و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری وجود دارد که اوراق مشتقه هم یکی از این ابزارهای معروف در بازار سرمایه است. برخی از افراد و تحلیل‌گران که در بازار به پیش‌بینی روند معاملات و قیمت محصولات خاص می‌پردازند و نوسانات بازار را پیش‌بینی می‌کنند با استفاده از ابزار مشتقه می‌توانند میزان ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاری خود را تا حد معقولی کنترل کنند.

یکی دیگر از اهداف اوراق مشتقه در بازار، متنوع‌سازی دارایی‌های سرمایه‌گذاران است. زمانی که سرمایه‌گذاران از ابزار مشتقه به منظور کاهش ریسک پروسه سرمایه‌گذاری خود استفاده می‌کنند به نوعی این اوراق را در دارایی‌های خود ترکیب می‌کنند که در نهایت این عمل منجر به کاهش ریسک پرتفوی یا همان سبد سهام آن‌ها خواهد شد.

بررسی تاریخچه اوراق مشتقه

در ایام دور این قرارداد حالت فیزیکی نداشت و به نوعی مانند یک عهد و پیمان بین خریدار و فروشنده بود که با وجود این عهد، خریدار و فروشنده با خیال راحت درگیر معاملات خود می‌شدند. این پروسه در تمام نقاط جهان وجود داشت و به نوعی به عنوان یک توافق میان طرفین عمل ‌می‌کرد تا یک محصولی در آینده از جانب فروشنده به خریدار تحویل داده شود.

اولین بازاری که به صورت رسمی از این رویکرد استفاده قانونی کرد بازار حق تقدم شیکاگو در سال 1973 بود. در این بازار این ابزارها به منظور کنترل ریسک و اطمینان خاطر طرفین معامله به کارگرفته می‌شد که رفته رفته در تمامی بازارهای مالی از این ابزار استفاده شد.

اوراق مشتقه در ایران برای اولین بار در سال 1387 همزمان با شروع بورس کالا، مورد استفاده قرار گرفت و معاملات مرسوم در این بازار با استفاده از ابزار مشتقه انجام ‌شد تا ریسک موجود در این فرآیند تا حدودی مدیریت شود. با گذشت سالیان ابزارهای تکمیلی دیگری در این بازار وارد شدند و در کنار اوراق مشتقه استفاده شدند.

چند نوع اوراق مشتقه وجود دارد؟

ابزارهای مشتقه از انواع مختلفی در بازارهای مالی تشکیل شده است که بنا به نوع دارایی از نوع خاص ابزار مشتقه استفاده می‌شود. به صورت کلی باید گفت که ما چهار نوع ابزار مالی مشتقه داریم که در این بخش به صورت دقیق به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

قراردادهای آتی

این قراردادها یکی از انواع قراردادهای معروف در تمامی بازارهای مالی دنیاست. ماهیت این قراردادها به این شکل است که شخص فروشنده بر اساس یک سری ضوابط مشخص، متعهد می‌شود که در یک زمان و تاریخ مشخص کالا یا محصولی را با قیمت تعیین‌شده و مشخص به شخص خریدار تحویل دهد. به زبان ساده قراردادهای آتی به عنوان یک تعهد و توافق مابین طرفین معامله در بازار آتی است که در آینده محصولی از جانب فروشنده به خریدار تحویل داده شود. در حال حاضر از قراردادهای آتی در بازار کالای ایران استفاده می‌شود قراردادهای نظیر: اتی زعفران، پسته و زیره سبز.

قراردادهای اختیار معامله

یکی دیگر از اوراق مشتقه، قراردادهای اختیار معامله است. قرارداد اختیار معامله به قراردادی گفته می‌شود که با استفاده از آن، یک طرف اختیار خرید یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریده و آن طرف این اختیار را به او می‌فروشد. در اصل این قرارداد به دو نوع قرارداد اختیار خرید و قرارداد اختیار فروش تقسیم‌ می‌شود.

اختیار خرید، قراردادی است که خریدار آن، این حق را دارد تا دارایی مشخصی با کیفیت مشخص را با قیمت تعیین‌شده در زمان مشخص در صورت تمایل از فروشنده اختیار، خریداری کند. فروشنده اختیار خرید نیز تا زمانی که خریدار اختیار حق خود را اجرا نکند، تعهدی ندارد. اختیار فروش، قراردادی است که خریدار آن، این حق را دارد تا کالای مشخص با مشخصات تعیین‌شده و قیمت مشخص را در زمان مشخص در صورت تمایل به فروشنده اختیار بفروشد. در مقابل فروشنده اختیار فروش تا زمانی که خریدار حق خود را اجرا نکند هیچ تعهدی ندارد.

پیمان‌های آتی

پیمان آتی به قراردادی گفته می‌شود که طرفین معامله با هم توافق می‌کنند یک کالایی را با مشخصات تعیین‌شده و با قیمت مشخص در زمان تعیین‌شده معامله کنند. به صورت کلی پیمان‌های آتی خارج از بازار رسمی و بازار بورس انجام می‌شوند؛ اما قراردادهای آتی در داخل بازار بورس انجام می‌شوند. دقت داشته باشید که برای پیمان‌های آتی چهارچوب‌های قانونی مشخصی وجود ندارد اما قراردادهای آتی در بازار بورس کاملا قانونمند و دارای چهارچوب هستند.

قراردادهای معاوضه

نوع چهارم از اوراق مشتقه، قراردادهای معاوضه است که در اصطلاح به قرارداهایی گفته می‌شود که در روال آن طرفین معامله تصمیم می‌گیرند طی یک توافق و تعهد دو دارایی یا سود حاصل از این دو دارایی را با کیفیت تعیین‌شده و میزان مشخص‌شده برای مدت زمان معلوم بین خود معاوضه کنند. بعد از این که سررسید قرارداد نزدیک شد، طرفین معامله دارایی‌ها را به صاحبان خود برمی‌گردانند. این قرارداد هم عمدتا به صورت غیر رسمی و خارج از بازار بورس شکل می‌گیرد. به منظور جمع‌بندی در این بخش باید در نظر داشته باشید که از تمامی ابزارهای مشتقه که معرفی کردیم، تنها قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله در بازارهای مالی ایران استفاده می‌شود.

سخن آخر

همان‌طور که در این مقاله اشاره کردیم سرمایه‌گذاران و فعالین بازارهای مالی و اقتصادی در تمام دنیا به دنبال ابزارهای متنوعی به منظور کنترل و کاهش میزان ریسک در فعالیت‌های مالی هستند. در این راستا ابزارهای متنوعی بنا به ماهیت دارایی موجود در بازارهای مالی قابل استفاده هستند که در این میان ما به ابزار معروفی به نام ابزار مالی مشتقه اشاره کردیم. اوراق مشتقه به صورت کلی به چهار نوع قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله، قراردادهای معاوضه و پیمان‌های آتی تقسیم بندی می‌شوند. از این تنوع فقط دو مورد قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله در بازارهای مالی ایران استفاده می‌شود. اولین نشانه حضور اوراق مشتقه در بازارهای مالی ایران، به پیدایش بازار کالا در سال 1387 برمی‌گردد. با استفاده از ابزار مشتقه میزان ریسک موجود در فرایند معاملات کالا قابل کنترل و مدیریت است.

قرارداد اختیار معامله طلا چیست؟

قرارداد اختیار معامله طلا (Gold Option)، قرارداد اختیار معامله‌ای است که در آن کالای طلا به‌عنوان دارایی پایه در نظر گرفته ‏شده است. یک قرارداد اختیار معامله طلا (gold call option) به دارندهٔ آن قرارداد این حق (و نه اجبار) را می‌دهد تا بتواند شمش‌های طلا را در تاریخ مشخص‌‌شده در آینده با یک قیمت از پیش تعیین‌شده بخرد، در حالی که این قرارداد اختیار معاملهٔ فروش (gold put option) این حق را برای دارندهٔ آن قرارداد محفوظ نگه می‌دارد تا بتواند آن طلاها را در تاریخ از پیش تعیین‌شده و با سطح قیمتی از پیش تعیین‌شده، به فروش ‌برساند. در این نوع از قرارداد اختیار معامله‌، قراردادهای آتی طلا به‌عنوان دارایی پایه حفاظت‌کننده از سرمایه‌گذاری استفاده می‌شوند. بندهای توافق قرارداد اختیار معامله، شامل تاریخ تحویل (delivery date)، مقدار (quantity) و قیمت ورودی (strike price)، که همگی از پیش تعیین‌شده‌اند، می‌باشند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد قرارداد اختیار معامله خرید می‌توانید از مطلب آموزشی «قرارداد اختیار معامله خرید (Call Option) چیست؟» دیدن نمایید.

نکات کلیدی:

• قراردادهای اختیار معامله طلا، قراردادهای اختیار معامله‎‌ای‌ هستند که از طلای فیزیکی و یا قراردادهای آتی طلا به‌عنوان ابزار پایه‌ (underlying instrument) استفاده می‌کنند.
• قراردادهای اختیار معامله‌ی خرید طلا به نگهدارندهٔ این قرارداد این حق را می‌دهد تا بتواند طلا را با قیمتی از پیش تعیین‌شده، تا پیش از انقضاء قرارداد بخرد، و قرارداد اختیار معاملهٔ فروش نیز این حق را می‌دهد تا او بتواند با قیمتی از پیش تعیین‌شده، دارایی پایه را بفروشد.
• قراردادهای اختیار معامله طلا که در ایالات متحده مورد معامله قرار می‌گیرند توسط «CME COMEX» لیست شده‌اند و از قراردادهای آتی طلا (gold futures) به‌عنوان دارایی پایه‌شان استفاده می‌کنند.

درک مفهوم قرارداد اختیار معامله‌ طلا

یک قرارداد اختیار معامله طلا یک نوع از مشتقات مالی می‌باشد که از طلای فیزیکی و یا قراردادهای آتی طلا به‌عنوان دارایی‌ پایه‌اش (underlying asset) استفاده می‌کند. هم‌چنین، این احتمال وجود‌ دارد که ضررهای سنگینی را تجربه کنید.

قراردادهای اختیار معامله طلا، یک توافق بین دو طرف می‌باشد که معاملهٔ مقداری از طلا را آسان‌تر می‌کند. این قرارداد لیستی از قیمت از پیش تعیین‌شده، و هم‌چنین تاریخ انقضاء قرارداد دارد. ما در بازار شاهد 2 نوع از قراردادهای اختیار‌ معامله هستیم که شامل قراردادهای اختیار معاملهٔ‌ فروش (put options) و قراردادهای اختیار معاملهٔ‌ خرید (buy options) می‌شوند. هرچند، در بازار شاهد 4 شرکت‌کننده می‌باشیم زیرا که هر دو نوع قرارداد اختیار معاملهٔ‌ خرید و اختیار معاملهٔ‌ فروش نیز خود می‌تواند خریداری‌شده و یا به فروش برسند.

یک قرارداد اختیار معامله طلا مشابه با قرارداد آتی طلا می‌باشد. این تشابه بین این دو قرارداد در قیمت، تاریخ انقضاء و همچنین مقدار دلاری از پیش تعیین‌شده است. هرچند، در یک قرارداد آتی، هیچ‌گونه تعهدی نسبت به نگه‌داری توافق و هم‌چنین انجام خرید و یا فروش وجود‌‌ ندارد، به‌صورت عکس، سرمایه‌گذاری که صاحب یک قرارداد اختیار معاملهٔ طلا می‎باشد دارای این حق، و نه اجبار، می‌باشد که بتواند موارد ذکرشده در قرارداد را طلب کند، البته تمامی این‌ها به این موضوع بستگی دارد که آن‌ها قرارداد اختیار معاملهٔ خرید و یا قرارداد اختیار معاملهٔ فروش را تا تاریخ انقضایش نگه دارند.

قرارداد اختیار معاملهٔ خرید و قرارداد اختیار معاملهٔ فروش

• قرارداد اختیار معامله طلا به صاحب آن‌ها این حق و نه اجبار را می‌دهد تا مقدار مشخّصی طلا با قیمت از پیش ‌تعیین‌شده تا پیش از تاریخ انقضاء را خریداری نمایند. یک قرارداد اختیار معاملهٔ خرید زمانی با ارزش‌تر می‌شود که قیمت طلا افزایش پیدا کند، زیرا که آن‌ها در قیمت خریدی پایین‌تر از قیمت کنونی قفل شده‌اند. زمانی که شما قرارداد اختیار معاملهٔ خرید را می‌خرید، شما این حق (و نه اجبار) را دارید تا طلاها را خریداری کنید. اگر شما قرارداد اختیار معاملهٔ خرید را بفروشید، شما دیگر انتخابی ندارید و باید طلا را با قیمتی از پیش تعیین‌شده و در زمانی که طرف مقابل درخواست تحویل داده شدن طلاها را می‌کند، بفروشید.
• در یک قرارداد اختیار معاملهٔ فروش طلا، شاهد این هستیم که به صاحب آن قرارداد این حق (و نه اجبار)، داده شده ‌است که طلاها را با قیمتی از پیش تعیین‌شده تحت عنوان قیمت ورودی تا قبل از تاریخ انقضاء به فروش ‌برساند. یک قرارداد اختیار معاملهٔ فروش زمانی با ارزش‌تر می‌شود که قیمت طلا اُفت کند زیرا که قیمت فروش طلا نسبت به قیمت کنونی در سطحی بالاتر ثابت شده است. اگر شما این قرارداد اختیار معاملهٔ فروش را خریداری کنید، شما این حق و نه اجبار، را دارید که طلاها را بفروشید. زمانی‎که شما یک قرارداد اختیار معامله فروش را می‌فروشید، شما هیچ انتخابی دیگری ندارید و باید طلاها را با قیمتی از پیش تعیین‌شده از شخصی که در حال حاضر صاحب این قراردادها می‌باشد، خریداری نمایید.

اگر هیچ یک از طرفین در قراردادهای اختیار معاملهٔ خرید و یا قرارداد اختیار معاملهٔ فروش حقوق خود را اجرائی نکنند، این قرارداد به‌صورت بی‌ارزش (worthless) منقضی می‌گردد.

جزئیاتی در مورد قراردادهای اختیار معامله طلا

قراردادهای اختیار معامله طلا در بسیاری از بورس‌های تبادل مشتقات در سراسر جهان مبادله می‌شوند. در ایالات متحده آمریکا، سرمایه‌گذاران می‌توانند قراردادهای اختیار معامله طلا را که در بورس کامکس (COMEX Exchange) لیست شده است پیدا کنند.

«COMEX» بازار اصلی قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله برای فلزات مانند: طلا، نقره، مس و همچنین آلومینیوم می‌باشد. کامکس که بیشتر تحت عنوان شرکت معاملات کالاهای اساس (.Commodity exchange Inc) شناخته می‌شد، با بورس بازرگانی نیویورک (New York Mercantile Exchange – NYMEX) در سال 1994 ادغام شد و تبدیل به بخش مسئول در زمینه مبادلات فلزات گشت. امروزه، COMEX (و NIMEX به‌صورت کلی‌تر) به‌عنوان بخشی از بورس بازرگانی شیکاگو (Chicago Mercantile Exchange – CME) فعالیت می‌کنند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بورس مبادلات بازرگانی شیکاگو می‌توانید از مطلب آموزشی «بورس مبادلات بازرگانی شیکاگو چیست؟» دیدن نمایید.

قراردادهای اختیار معامله طلا در COMEX از قراردادهای آتی طلا به‌عنوان دارایی پایه استفاده می‌کنند و به همین دلیل بر مبنای پول نقد می‌باشند. این قراردادهای آتی طلا، خود، دارای اندازهٔ قراردادی (contract size) برابر با 100 انس تروی (برابر 31.1034768 گرم) می‌باشند. و در صورت بسته نشدن، نیازمند تحویل فیزیکی باشند.

شرایط اعمال قراردادهای اختیار معاملهٔ طلا

به‌مانند دیگر قراردادهای اختیار معامله، یک سرمایه‌گذار تنها زمانی مایل به اعمال حقوق خود در قراردادهای اختیار معامله طلا می‌باشد که شرایط بازار در آن حالت برای او سودمند باشند. اگر در زمانی که خریدار می‌تواند قرارداد اختیار معامله‌اش را اجرا کند، طلا در قیمتی بسیار بالاتر از قیمت ورودی آن مبادله شود، سرمایه‌گذار در این حالت از اجرا کردن قرارداد اختیار معامله‌اش کسب سود خواهد کرد. در این حالت، سرمایه‌گذار می‌تواند پس از خریداری کردن این طلا‌ها به‌سرعت آن‌ها را در بازار آزاد به فروش رسانده و کسب سود کند. اگر طلا در قیمتی نزدیک و یا مساوی با قیمت ورودی معامله شود، سود و زیان معامله‌گر ممکن است سربه‌سر شود و یا حتی معامله‌گر مقداری زیان نیز تحمل کند، زمانی که هزینهٔ اولیه آن‌ها به‌منظور خرید این قراردادها را نیز در نظر بگیریم.

قراردادهای اختیار معامله پیچیده هستند و نیازمند به زمان می‌باشند تا بتوان آن‌ها را به‌صورت کامل درک کرد، پس ممکن است استفاده از این قراردادها به‌منظور انجام فعالیت‌های معاملاتی برای همهٔ سرمایه‌گذاران مناسب نباشند.

تیم تحریریه دیجی کوینر

این مقاله به کوشش هیئت تحریریه دیجی کوینر تولید شده است. تک تک ما امیدواریم که با تلاش قیمت مبنای دارائی پایه خود، تاثیری هر چند کوچک در آگاه سازی فعالان حوزه رمز ارزها و بازارهای مالی داشته باشیم.

مقاله نشریه
بررسی کارایی فرایند لوی در قیمت گذاری اختیار معاملات

چکیده:
قیمت گذاری اختیار معامله یکی از مباحث مطرح در ریاضیات مالی است . مدل بلک-شولز مشهور ترین مدل زمان پیوسته ی قیمت اختیارات است که در آن توزیع لگاریتم بازده دارایی نرمال و تلاطم ثابت است و نمی تواند ویژگی های آماری سری های زمانی را در تمام حالات بیان کند.در راستای هرچه نزدیکتر نمودن مدل های ریاضی با واقعیتهای بازارها، فرایندهای جدیدی مبتنی بر فرایندهای معروف و شناخته شده لوی معرفی شدند. فرایندهای لوی که ساده ترین مدل فرایندهای مارکوف با پرش هستند جایگزین مناسبی برای این منظور می باشند. این فرایند ها دارای توزیع های بی نهایت بار تقسیم پذیر هستند که قادر به چولگی و کشیدگی اضافی است و در قیمت گذاری اختیار معاملات نیز به کار می رود. در این تحقیق بازده سهام شرکت های پذیرفته در بورس ایران در فاصله سالهای 1386 تا 1394 مبنا قرار گرفته و با شبیه سازی قیمت آن ها با استفاده از فرایند لوی، کارایی این سری از فرایندهای تصادفی در بازدهی سهام و در مقایسه با مدل سنتی بلک-شولز مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های این تحقیق نشان می دهد فرایند لوی نسبت به روش بلک شولز کارایی و توان بیشتری در قیمت گذاری اختیار معاملات داشته است.

قیمت مبنای دارائی پایه

براساس سازوکار معاملات سلف موازی مقدار معینی از دارایی پایه به فروش می‌رسد که وجه قرارداد مذکور باید نقدی پرداخت و دارایی پایه در سررسید مشخصی در آینده تحویل شود. در طول دوره معاملاتی قرارداد، خریدار سلف اول می‌تواند اقدام به فروش دارایی پایه به میزان خریداری شده در قرارداد سلف اول به شخص دیگری در قالب یک قرارداد سلف ثانویه کند. این قرارداد سلف ثانویه را سلف موازی می‌گویند. این فرآیند می‌تواند به همین صورت ادامه یابد و خریدار سلف دوم نیز در قالب یک معامله سلف دیگر، آن را به فرد دیگری بفروشد. بدین ترتیب معاملات ثانویه سلف شکل می‌گیرد.

سلف‌هایی که بعد از سلف اول منعقد می‌شود به سلف موازی مشهور است و از آنجایی که در فرآیند انتشار این اوراق، باید دارایی پایه و مشخصات آن از قیمت مبنای دارائی پایه جمله اندازه قرارداد، نوع دقیق دارایی پایه و . استاندارد شده باشد، به آن سلف استاندارد گفته می‌شود. لذا به این قراردادها، سلف موازی استاندارد اطلاق می‌شود.

اهداف و مزایای قراردادهای سلف موازی

1- قرارداد سلف موازی استاندارد به نقدشوندگی معاملات قیمت مبنای دارائی پایه سلف کمک می‌کند.

2- به دلیل وجود بازار ثانویه، جذابیت بیشتری برای خریداران دارد.

3- به تسهیل تأمین مالی کوتاه‌مدت تولیدکنندگان کمک شایانی می‌کند.

4- در این فرآیند معاملاتی به صورت پیوسته کشف قیمت صورت می‌گیرد. بنابراین می‌توان گفت قیمت‌ها شفاف‌تر هستند.

5- این قرارداد ابزار پوشش ریسک کامل‌تری را نسبت به قرارداد سلف معمولی به خریداران می‌دهد.

6- با توجه به اینکه سلف موازی استاندارد توسط شورای عالی بورس به عنوان اوراق بهادار تلقی شده است، معاف از مالیات خواهد بود.

7- عرضه کننده، هنگام عقد قرارداد اختیار فروش تبعی را به خریدار می‌دهد و از سوی دیگر خریدار نیز اختیار خرید تبعی را به فروشنده می‌دهد تا براساس آن، اختیار فروش و اختیار خرید دارایی پایه را به قیمت اعمال تعیین شده در مشخصات قرارداد در تاریخ سررسید داشته باشند.

فرآیند انجام معاملات سلف موازی استاندارد در بورس کالای ایران:

معاملات قراردادهای سلف موازی استاندارد در دو مرحله «عرضه اولیه» و «معاملات ثانویه» صورت می‌پذیرد. بدین معنی که عرضه‌کننده در مرحله «عرضه اولیه» کل دارایی پایه را در قالب عرضه گسترده به خریداران عرضه میکند که طی این معاملات، گواهی سلف موازی استاندارد به خریداران منتقل شده و بر اساس این گواهی، خریداران تحویل دارایی پایه را به عرضه‌کننده حواله می‌کنند و عرضه‌کننده متعهد به تحویل دارایی پایه براساس حواله مذکور پس از پایان دوره معاملاتی معاملات ثانویه به خریداران نهایی خواهد بود.

پس از عرضه اولیه، معاملات وارد مرحله «معاملات ثانویه» می‌شود که طی آن مشتریانی که قبلا در عرضه اولیه اقدام به خرید دارایی گواهی سلف استاندارد نموده‌اند می‌توانند در نقش فروشنده، اقدام به فروش آن نمایند. بدین ترتیب ترکیب خریداران تا آخرین روز دوره معاملاتی تغییر میکند تا خریداران نهایی جهت تحویل دارایی پایه از عرضه‌کننده و یا تسویه نقدی مشخص گردند.

مهلت تسویه در عرضه اولیه:

تسویه این معاملات توسط کارگزار انجام خواهد شد و معاملات به صورت T+1 تسویه می‌شود. بدیهی است مسئولیت هر گونه عدم پرداخت وجه از طرف مشتری خریدار در هنگام تسویه متوجه کارگزار می‌باشد.

نحوه انجام معاملات ثانویه :

10 روز کاری پس از پایان عرضه اولیه، نماد معاملاتی قرارداد سلف موازی استاندارد گشایش می‌یابد. دوره معاملاتی قرارداد، بر اساس اطلاعیه مشخصات قرارداد سلف موازی استاندارد شده می‌باشد.

نحوه انجام معاملات طی دوره

مراحل انجام معاملات طی دوره به شرح زیر می باشد:

1- دوره پیش‌گشایش

2- دوره حراج تک قیمتی

3- دوره حراج پیوسته

4- بسته شدن جلسه معاملاتی

در پایان هر جلسه معاملاتی قیمت پایانی توسط بورس محاسبه و اعلام می‌گردد. این قیمت مبنای حد نوسان روزانه جلسه معاملاتی بعد خواهد بود.

تحویل :

دوره تحویل کالای موضوع قراردادهای سلف استاندارد در مشخصات قرارداد در هر انتشار مشخص خواهد شد. امکان دارد در فرآیند تحویل شرایطی برای تحویل کالا در نظر گرفته شود. مثلاً دارنده اوراق سلف باید حداقلی از قراردادها در سررسید داشته باشد تا بتواند کالا را تحویل بگیرد.

مالیات :طبق مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار مورخ 16/11/ 1391، معاملات طی دوره سلف موازی استاندارد معاف از مالیات می‌باشد.