ارکان بورس در ایران

ارکان بازار سرمایه را بیشتر بشناسید

شورای عالی بورس، سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس، بورس کالا، بورس انرژی، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، شرکت سپرده ‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار و کانون نهادهای سرمایه گذاری ارکان بورس در ایران را شکل می دهند.

در هفته گذشته در خصوص شاخص‌های بازار سرمایه مطالبی عنوان شد. در این هفته مطالبی در خصوص ارکان مهم بازار سرمایه، کارکردهای آن‌ها و نحوه ارتباط آن‌ها با سایر ارکان مطرح می شود.

ارکان بازار سرمایه ایران عبارتند از:

شورای عالی بورس و اوراق بهادار، سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت بورس اوراق بهادار تهران، شرکت فرابورس ایران، شرکت بورس کالای ایران، شرکت بورس انرژی ایران، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، شرکت رایان بورس، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار، کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس

شورای عالی بازار سرمایه، بالاترین رکن بازار اوراق بهادار است که تصویب سیاست کلان و خط مشی بازار در قالب سیاست‌های کلی نظام و قوانین و مقررات مربوط و همچنین اتخاذ تدابیر لازم برای ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار و اعمال نظارت عالیه بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار از مهمترین وظایف آن است.

سازمان بورس و اوراق بهادار ، بر اساس تعریف قانون بازار اوراق بهادار، مؤسسه عمومی غیردولتی است که دارای شخصیت حقوقی و مالی مستقل بوده و از محل کارمزدهای دریافتی و سهمی از حق پذیرش شرکت‌ها در بورس‌ها و سایر درآمدها اداره می‌شود .

شرکت بورس اوراق بهادار تهران ، در بهمن ماه سال 1346 بر پایه قانون مصوب اردیبهشت ماه 1345 تأسیس شد. مأموریت اصلی این شرکت، ایجاد بازاری منصفانه، کارآ و شفاف با ابزارهای متنوع و دسترسی آسان به‌منظور ایجاد ارزش افزوده برای ذی‌نفعان است. بر پایه قانون بازار اوراق بهادار مصوب سال 1384، بورس اوراق بهادار تهران نیز از سازمان عمومی غیرانتفاعی به شرکت سهامی عام انتفاعی تبدیل شد و عملیات اجرایی را بر عهده گرفت. تشکیل، سازمان‌دهی و ادارۀ بورس اوراق بهادار؛ پذیرش اوراق بهادار؛ وضع و اجرای ضوابط حرفه‌ای و انضباطی برای اعضا، تعیین وظایف و مسئولیت‌های اعضا و نظارت بر فعالیت آنها؛ نظارت بر حسن انجام معاملات اوراق بهادار پذیرفته شده؛ تهیه، جمع‌آوری، پردازش و انتشار اطلاعات و نظارت بر فعالیت ناشران اوراق بهادار پذیرفته شده، از مهم‌ترین وظایف مربوط به آن است .

شرکت فرابورس ایران ، بر اساس بند ۸ از ماده یک قانون بازار اوراق بهادار، بازار خارج از بورس، بازاری در قالب شبکۀ ارتباط الکترونیک یا غیر الکترونیک برای معاملات اوراق بهادار بر پایه مذاکره عنوان‌شده است. باهدف ایفای نقش بازار خارج از بورس، شرکت فرابورس ایران در تاریخ ۲۲ آبان۸۷ به ثبت رسید و در مهرماه ۸۸ به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.

فرابورس ایران با ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس اما با شرایط پذیرش و معامله ساده‌تر ایجاد شد، تا حوزه شمول بازار سرمایه کشور را گسترش دهد.

مهم‌ترین وظیفه فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند. از سویی بسیاری از شرکت ها تمایل دارند هر چه سریعتر به بازار وارد شوند که از این رو به دلیل قوانین آسانتر فرابورس ، از این مسیر به بازار سرمایه وارد می شوند.

لذا رویه‌های پذیرش شرکت‌ها و تنوع شرایط پذیرش به گونه ایست که شرکت‌ها با احراز حداقل شرایط و در سریع‌ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته و از کلیه مزایای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند .

شرکت بورس کالای ایران ، با تصویب بند (ج) ماده (95) قانون برنامه سوم و بند (الف) قانون برنامه چهارم، شورای عالی بورس موظف به تشکیل و گسترش بورس‌های کالایی در ایران شد.

بورس کالای ایران، بازاری است که در آن خرید و فروش کالاهای معین صورت می‌گیرد و به‌طور منظم و دائم فعال است. در بورس کالا معمولاً مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد. هر بازار کالایی زیرمجموعه بورس کالا را بانام همان کالایی که مورد معامله قرار می‌گیرد نام‌گذاری می‌کنند .

شرکت بورس انرژی ایران ، در پی درخواست‌های جداگانه‌ ای که برای راه‌اندازی بورس نفت و برق در شورای عالی بورس و اوراق بهادار ایران مطرح شد سرانجام در جلسه 30 خرداد 1390، تجمیع این درخواست‌ها به راه‌اندازی بورس انرژی منجر شد.

بر این اساس، بورس انرژی به‌ عنوان چهارمین بورس کشور جهت عرضۀ محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال‌سنگ، حق آلودگی و سایر حامل‌های انرژی شکل گرفت.

متعاقب صدور مجوز فعالیت بورس انرژی و برای تعیین گروه‌های سهامداری این بورس، سازمان بورس و اوراق بهادار، فراخوانی را در تاریخ 5 تیر 1390 جهت مشارکت نهادهای مالی و فعالان صنعت نفت، گاز و فراورده‌های نفتی و برق منتشر کرد و نهایتاً نخستین معاملات این بورس روی کالاهای برق، قطران و زغال‌سنگ در تاریخ 19 اسفند 1391 رقم خورد .

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (CSDI) ، به‌موجب ماده یک و ماده 55 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه ۱۳۸۴ ، جهت انجام امور پس از معاملات بازارهای سهام یا خارج از بورس در تاریخ دی‌ماه 1384 تشکیل شد.

پس از معاملات بازارهای مالی، وظیفه این شرکت شامل سپرده‌گذاری و ثبت، نگهداری و انتقال اوراق بهادار و پایاپای و تسویه معاملات انجام‌شده است. شرکت سپرده‌گذاری دارای یک سیستم الکترونیکی است که بر اساس آن مالکیت اوراق بهادار، بدون نیاز به مبادله فیزیکی گواهی سهام یا هر سند کاغذی دیگر، هم‌زمان با انتقال اوراق از یک حساب به‌حساب دیگر تغییر می‌کند. ازاین‌رو عملکرد آن بسیار شبیه عملکرد بانک است. سیستم سپرده‌گذاری به‌عنوان یک‌نهاد امین، وظیفۀ نگهداری و نقل‌وانتقال اوراق بهادار سرمایه‌گذاران را بر عهده دارد. این اوراق به نام سرمایه‌گذاران در سیستم ثبت می‌شود و همه حقوق و عواید اوراق ازجمله سود تقسیم‌شده، سهام جایزه، حق تقدم‌های خرید و حق رأی همچنان در اختیار مالکان اصلی اوراق بهادار قرار دارد .

شرکت مدیریت فناوری بورس تهران ، به‌عنوان یکی از شرکت‌های زیرساخت برای ارائه‌ خدمات به چرخه‌ کامل «معاملات الکترونیکی» ابزارهای مالی به ارکان بازار سرمایه، تحت نظارت مستقیم سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند. مدیریت سیستم معاملات، محاسبه شاخص‌های مختلف بازار و انتشار لحظه‌ای اطلاعات مربوط به معاملات ازجمله وظایف مهم این شرکت است .

شرکت رایان بورس ، وابسته به سازمان بورس و اوراق بهادار و متولی سیستم موسوم به کدال (CODAL) باهدف ارائه راهکارهای نوین فناوری اطلاعات و نگهداری و توسعۀ سامانه‌های اطلاعاتی بازار سرمایه تأسیس‌شده است. طبق ماده 2 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (مصوب آذرماه 1384)، سازمان بورس و اوراق بهادار در راستای حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران و باهدف ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارای اوراق بهادار و به‌منظور نظارت بر حسن اجرای قانون و بر اساس ماده 7 همان قانون، اتخاذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار و نیز نظارت بر افشای اطلاعات بااهمیت توسط شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان بر عهده هیئت‌مدیره این سازمان است . در این خصوص سامانۀ یکپارچه گردآوری، نظارت و انتشار الکترونیکی اطلاعات به نشانی www.codal.ir به‌منظور مکانیزه کردن جمع ‌ آوری، بررسی و انتشار اطلاعات مالی شرکت ‌ های ثبت‌شده نزد سازمان و سایر اشخاصی که طبق قانون بازار اوراق بهادار ملزم به گزارش اطلاعات خود هستند، طراحی‌شده است .

کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار ، در اجرای بند 5 ماده یک و ماده 53 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه 1384 و پس از تصویب «دستورالعمل تشکیل و ثبت کانون‌های فعال در بازار اوراق بهادار» توسط هیئت‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، «اساسنامه کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار» در تاریخ 20 اسفند 1385 به‌عنوان یک مؤسسه غیردولتی، غیرتجاری و غیرانتفاعی به تصویب هیئت‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسید. این نهاد در مهرماه 1386 فعالیت خود را به‌عنوان یک تشکل خود انتظام در راستای اجرای وظایف قانونی به‌طور رسمی آغاز کرد . برخی از موضوعات فعالیت کانون عبارت‌اند از:

پیشنهاد مقررات پذیرش، تعلیق یا لغو عضویت اعضای کانون و اشخاص وابسته به اعضاء به سازمان و اجرای آن‌ها.

نظارت بر عملکرد اعضاء کانون و اشخاص وابسته به اعضاء و ارزیابی عملکرد آنان در چارچوب مقررات به‌منظور: اطلاع‌رسانی، حصول اطمینان از اجرای قوانین و مقررات و حصول اطمینان از حفظ و تداوم شرایط پذیرش و کسب شرایط جدید در مهلت‌های زمانی تعیین‌شده؛

نظارت بر برنامه‌های تبلیغاتی اعضاء کانون به‌منظور جلوگیری یا پیش‌گیری از ارائه اطلاعات ناقص و گمراه‌کننده. وضع و اجرای ضوابط و استانداردهای حرفه‌ای و انضباطی برای اعضاء کانون در چارچوب قوانین و مقررات،

کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، تشکلی خود انتظام به شکل غیردولتی، غیرتجاری، غیرانتفاعی، غیرسیاسی و دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است که در اجرای ماده ۳۵ قانون بازار اوراق بهادار و بر اساس «دستورالعمل تشکیل و ثبت کانون‌های فعال در بازار اوراق بهادار» برای مدت نامحدود تشکیل می‌شود و از مصادیق کانون‌های تعریف‌شده دربند ۵ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار محسوب می‌شود.

منابع مالی کانون از طریق حق عضویت ارکان بورس در ایران اولیه، حق عضویت سالانه، سپرده‌های اعضا، کمک‌های بلاعوض، درآمد دوره‌های آموزشی و فعالیت‌های پژوهشی، درآمدهای سپرده بانکی، اوراق مشارکت و گواهی سپرده و یا منابع دیگر تأمین می‌شود. اعضای کانون عبارت‌اند از: نهادهای مالی مشمول ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار شامل: شرکت‌های سرمایه‌گذاری، انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری ازجمله صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های هلدینگ، شرکت‌های تأمین سرمایه و سایر نهادهای سرمایه‌گذاری.

شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس، وابسته به سازمان بورس و اوراق بهادار، در مردادماه 1383 با شعار "با ما بورس را بشناسید" تأسیس شد.

مهم‌ترین هدف این شرکت:

ایجاد پایگاه اطلاع‌رسانی بازار سرمایه

گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی است که در قالب برنامه‌های متعددی ازجمله طراحی، پیاده‌سازی و راه‌اندازی سازوکارهای مناسب و متعدد اطلاع‌رسانی در بازار سرمایه.

انتشار کتب، مجلات، نشریات الکترونیک، لوح‌های فشرده و سایر انواع بسته‌های آموزشی مکتوب، الکترونیک، دیداری و شنیداری.

شرکت مدیریت فناوری بورس تهران

تاریخچه بورس در ایران تقریباً می‌توان گفت سابقه‌ای 55 ساله دارد. در اردیبهشت ماه سال 1345 بود که قانون ایجاد و تأسیس بورس اوراق بهادار در مجلس شورای ملی تصویب شد و زمینه‌ای مناسب برای تأمین مالی فعالیت‌های صنعتی در کشور فراهم گردید. پس از تصویب قوانین مربوط به تاسیس بورس اوراق بهادار ایران کار خود را از بهمن ماه سال 1346 به طور جدی آغاز کرد. اولین شرکت‌هایی که با پذیره نویسی در صحن بورس پا گذاشتند بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس‌آباد بودند.

تا سال 1384 قانون مصوب مجلس ملی در سال 1345 نافذ بود و مدیریت بورس اوراق بهادار بر طبق همان قانون ادامه داشت. طبق قانون مصوب سال 1345 مجلس شورای ملی، اداره بورس بر عهده سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران به عنوان شخصیتی حقوقی، مستقل و غیر انتفاعی قرار بود. این سازمان در واقع تنها رکن اجرایی در بورس ایران به شمار می‌آمد.

اداره این سازمان به عهده یک هیئت مدیره هفت نفره بود که ایشان نیز توسط مجمع عمومی اعضا انتخاب می‌شدند. دبیرکل نیز به‌عنوان بالاترین مقام اجرایی بورس توسط هیئت مدیره انتخاب می‌‌شد. در این میان مسئولیت نظارت بر فعالیت سازمان هم بر عهده شورای بورس،‌ قرارداشت.
این سازو کار تا سال 1384 ادامه داشت تا اینکه با توجه به تغییرات در ساختار بورس کشور و نیازی که به اصلاحات در این حوزه دیده می شد قانون بورس تغییرات ساختاری مهمی را به خود دید و قانون جدید در همان سال به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

ارکان تشکیلات بازار اوراق بهادار در قانون جدید

1.شورای عالی بورس و اوراق بهادار:

هر سیستمی نیازمند مرکزی است تا سیاست های کلان آن را مشخص کرده و از آن صیانت کند و این وظیفه در سیستم بورس ایران بر عهده شورای عالی بورس و اوراق بهادار است.

با توجه به آنچه گفته شد، مسائلی همچون تصویب سیاست کلان بازار، اتخاذ تدابیر لازم برای ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار، نظارت براجرای قانون و تعیین سیاست و خط‌ مشی بازار اوراق بهادار در قالب سیاست‌های کلی نظام و قوانین و مقررات مربوطه از وظایف این شورا به حساب می‌آید.

به دلیل اهمیت بورس در سیاست های اقتصادی کلان کشور، ریاست این شورا به عهده وزیر امور اقتصاد و دارایی گذاشته شده است. در کنار وی وزیر صمت (صنعت، معدن، تجارت)، رئیس کل بانک مرکزی، رؤسای اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران، اتاق تعاون، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار(به عنوان دبیر شورا و سخنگوی سازمان)، دادستان کل کشور یا معاونش نماینده کانون‌ها و سه خبره مالی از بخش خصوصی با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار اوراق بهادار و یک نفر خبره منحصراً از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر مربوطه، اعضای شورا را تشکیل می‌دهند.

2.سازمان بورس و اوراق بهادار(سبا):

به دلیل گسترده بودن مسئله نظارت و شفافیت در بورس و اهمیتی که در این مسئله وجود داشت سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان یک نهاد در کنار سازمان و براساس قانون جدید بازار اوراق بهادار، ایجاد شد تا زیر نظر شورای عالی بورس به مسائلی همچون نظارت بر اجرای قوانین و مقررات، تنظیم و تدوین مقررات و انجام دیگر وظایف تعیین‌ شده در ماده 7 قانون مربوطه بپردازد.

برخلاف شورای عالی که اکثر اعضای آن از مقامات بلند پایه ی سیاسی و اقتصادی کشور تشکیل شده‌اند، سازمان بورس و اوراق بهادار یک نهاد غیردولتی وخصوصی محسوب می شود که اعضای هیئت مدیره 5 نفره آن از افراد دارای حسن شهرت و با تجربه است و تغییرات قانون جدید فقط به تغییرات در نهاد های نظارتی بسنده نشد، بلکه در بورس تهران نیز تغییراتی ایجاد شد و از سازمانی عمومی و غیر انتفاعی به شرکت سهامی عام انتفاعی تغییر حالت داد.

خدمات اجرایی سازمان اوراق بهادار تهران شامل، موارد زیرمی‌شود:

1. تشکیل، سازماندهی و اداره بورس اوراق بهادار

2.پذیرش اوراق بهادار

3.وضع و اجرای ضوابط حرفه‌ای و انضباطی برای اعضاء

4.تعیین وظایف اعضاء و نظارت برفعالیت آنها

5. نظارت برحسن انجام معاملات اوراق بهادار پذیرفته شده

6.تهیه، جمع‌آوری، پردازش و انتشار اطلاعات

7.نظارت بر فعالیت ناشران اوراق بهادار پذیرفته شده

همچنین هفت عضو هیئت مدیره، توسط مجمع عمومی به مدت دو سال انتخاب می شوند و اعضای هیئت مدیره نیز از بین خود فردی را به عنوان مدیر عامل شرکت انتخاب می‌کنند.

در یک نگاه کلی سیستم نظارت در بورس ایران، به شرح زیر است :

· شورای عالی بورس و اوراق بهادار بر سازمان بورس و اوراق بهادار نظارت دارد.

· سازمان بورس نیز بر شرکت‌ بورس و اوراق بهادار و شرکت‌های بورس کالا، سپرده‌گذاری مرکزی، بورس انرژی نظارت می کند.

· نظارت بر روی شرکت‌های تأمین سرمایه، شرکت‌های سبدگردان، شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری، شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی، موسسه‌های رتبه‌بندی، ناشران بورسی، ناشران فرابورسی، کانون نهادهای سرمایه‌گذاری، کانون سرمایه‌گذاران، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های هلدینگ و حسابرسان معتمد بر عهده سازمان بورس قرار دارد.

لازم به ذکر است که در حال حاضر چهار بورس، تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار در ایران در حال فعالیت است:

1.بورس اوراق بهادار تهران:

درباره وظایف شرکت بورس و اوراق بهادار تهران توضیحات لازم ارائه گردید.

نشانی سایت سازمان بورس و اوراق بهادار www.tse.ir است .

2.فرابورس ایران:

تأسیس این بازار به آبان ماه سال 1387 بر می‌گردد، از جمله اهداف آن بهره‌گیری صنایع تازه تاسیس از منابع مالی بازار، تنوع بخشی به اوراق بهادار قابل معامله، افزایش مشارکت‌های مردمی همچنین افزایش سهم دارایی‌های مالی در سبد سرمایه‌گذاری می باشد. از جمله ویژگی‌های بازار فرابورس، تسهیل رویه‌های پذیرش و انجام معاملات اوراق بهادار در این بازار در مقایسه با بورس اوراق بهادار تهران است.

بازار فرابورس ایران، فرصتی بسیار خوب برای بنگاه‌های اقتصادی نو پاست، زیرا این بنگاه‌ها با کسب حداقل شرایط و در سریع‌ترین زمان به این بازار وارد شده و از تمام مزایای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار سود می برند. در آخرین وضعیت منتشر شده، 8 بازار و تابلوی معاملاتی شامل: بازارهای اول، دوم و سوم، پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط‌ در فرابورس‌مشغول‌ به‌ فعالیت هستند.

در بازار ابزارهای نوین مالی معاملات در موارد زیر انجام می‌شود:

· صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان

· صندوق سرمایه‌‌گذاری قابل معامله ( ETF )

· صندوق‌های جسورانه ( VC )

· اوراق تامین مالی استاندارد

· اسناد خزانه اسلامی

· اوراق تسهیلات‌مسکن (تسه)

آدرس اینترنتی شرکت فرابورس ایران ( www.ifb.ir ) است.

3.بورس کالای ایران:

از مهر ماه سال 1386 فعالیت خود را در کشف قیمت و فقدان تضمین‌های لازم برای معامله‌گران با هدف حذف نارسایی‌ها در بازار سنتی، نوسانات کاذب، عدم ارکان بورس در ایران شفافیت آغاز کرده و قرار ­ دادهای آتی در آن معاملات انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده‌های نفت، پتروشیمی، کشاورزی و ابزار ­ های مشتقه می‌باشد.

نشانی اینترنتی شرکت بورس کالای ایران ( www.ime.co.ir ) است .

4.بورس انرژی ایران:

آخرین و ن و پا ترین این شرکت ها بورس انرژی ایران است که در تیر ماه سال 1391 به‌عنوان چهارمین بورس رسمی کشور تأسیس گردیده است. بورس انرژی دارای سه بازار فیزیکی مشتقه و فرعی می باشد که در آن حامل‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر حامل‌ انرژی مورد داد‌ ­­­­­ و ­ ‌ستد قرا ر می گیرد.

ارکان و نهادهای بازار سرمایه ایران (بخش اول)

ارکـان و نهـادهـای بازار سرمایه ایران (بخش اول)
شورای عالی بورس و اوراق بهادار
این شورا بالاترین رکن بازار اوراق بهادار است که "تصویب سیاست کلان و خط مشی بازار در قالب سیاست‌های کلی نظام"، "اتخاذ تدابیر لازم برای ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار" و "اعمال نظارت عالیه بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار" از مهمترین وظایف آن است.

اعضای شورای عالی بورس و اوراق بهادار

• وزیر اقتصاد به‌عنوان ریاست شورا
• وزیر صنعت، معدن و تجارت
• رئیس‌کل بانک مرکزی
• روسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون
• رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان دبیر شورا و سخنگوی سازمان
• دادستان کل کشور یا معاون وی
• یک نفر نماینده از طرف کانون‌ها (کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار، کانون نهادهای سرمایه گذاری ایران و موسسه کانون شرکت های سرمایه گذاری سهام عدالت)
• سه نفر خبره مالی منحصراً از بخش خصوصی با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار اوراق بهادار
• یک نفر خبره منحصراً از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذی‌ربط
• سه نفر خبره مالی منحصراً از بخش خصوصی با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار اوراق بهادار
• یک نفر خبره منحصراً از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذی‌ربط

ارکان بازار سرمایه

ارکان بازار سرمایه و نهادهای ان در این بخش برای شما آورده شده است بالاترین رکن بازار سرمایه، شورای عالی بازار سرمایه است که وزیر امور اقتصادی و دارایی، ریاست این شورا را برعهده دارد و در کل تصویب سیاست‌ها و قوانین و مقررات کلی و تدابیر لازم برای ساماندهی و نظارت و توسعه بازار سرمایه را برعهده دارد.

پس شورای عالی بورس، سازمان بورس اوراق بهادار مهمترین رکن بازار سرمایه است.به عبارت دیگر مقام ناظر بازار اوراق بهادار ایران به دو نهاد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار تقسیم میگردد.

شرکت‌های بورسی تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار تهران

• بورس اوراق بهادار تهران
• فرابورس
• بورس کالا
• بورس انرژی

نمودار زیر به طور کامل و جامع ارکان و نهادهای بازار سرمایه را به تصویر کشیده است تا بتوانید در یک نگاه با ارکان و زیرمجموعه های بازار سرمایه ایران آشنا شوید:

ارکان بازار سرمایه

شورای عالی بورس و اوراق بهادار، سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت بورس اوراق بهادار تهران، شرکت فرابورس ایران، شرکت بورس کالای ایران، شرکت بورس انرژی ایران، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، شرکت رایان بورس، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار، کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس ارکان بورس در ایران را شکل می دهند.

شورای عالی بازار سرمایه

بالاترین رکن بازار اوراق بهادار است که تصویب سیاست کلان و خط مشی بازار در قالب سیاست‌های کلی نظام و قوانین و مقررات مربوط و همچنین اتخاذ تدابیر لازم برای ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار و اعمال نظارت عالیه بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار از مهمترین وظایف آن است.

سازمان بورس و اوراق بهادار

سازمان بورس و اوراق بهادار (سبا) یک موسسه عمومی غیر دولتی است که دارای شخصیت حقوقی و مالی مستقل بوده و از محل کارمزدهای دریافتی و سهمی از حق پذیرش شرکت‌ها در بورس‌ها و سایر درآمدها اداره می‌شود . بر اساس قانون بازار اوراق بهادار این نهاد ایجاد شده تا زیر نظر شورای عالی بورس به تدوین قوانین و مقررات و نظارت بر اجرای آن‌ها و سایر وظایف تعیین‌شده در قانون بازار اوراق بهادار بپردازد. به‌عبارت دیگر مقام ناظر در بازار اوراق بهادار ایران به دو نهاد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار تقسیم می‌شود.

شرکت بورس اوراق بهادار تهران

در بهمن ماه سال ۱۳۴۶ بر پایه قانون مصوب اردیبهشت ماه ۱۳۴۵ تأسیس شد. بورس اوراق بهادار یک شرکت سهامی عام انتفاعی است که عملیات اجرایی بازار اوراق بهادار را بر عهده دارد. از مهم‌ترین وظایف این نهاد می‌توان به مواردی از قبیل تشکیل، سازماندهی و اداره بازار اوراق بهادار، پذیرش اوراق بهادار، وضع و اجرای ضوابط حرفه‌ای و انضباطی برای اعضا و نظارت بر فعالیت آن‌ها و نظارت بر حسن انجام معاملات اوراق بهادار پذیرفته‌شده اشاره کرد.
اداره بورس اوراق بهادار تهران بر عهده هیئت مدیره ۷ نفره است که اعضای آن‌را مجمع عمومی انتخاب می‌کند. اعضا برای مدت ۲ سال انتخاب می‌شوند. اداره امور اجرایی هم بر عهده مدیر عامل شرکت است که توسط هیئت مدیره انتخاب می‌شود

شرکت فرابورس ایران ارکان بازار سرمایه

باهدف ایفای نقش بازار خارج از بورس، شرکت فرابورس ایران در تاریخ ۲۲ آبان۸۷ به ثبت رسید و در مهرماه ۸۸ به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.فرابورس ایران با ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس اما با شرایط پذیرش و معامله ساده‌تر ایجاد شد، تا حوزه شمول بازار سرمایه کشور را گسترش دهد.مهم‌ترین وظیفه فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند.

از سویی بسیاری از شرکت ها تمایل دارند هر چه سریعتر به بازار وارد شوند که از این رو به دلیل قوانین آسانتر فرابورس ، از این مسیر به بازار سرمایه وارد می شوند. بازار فرابورس ایران تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار و با مجوز شورای عالی بورس به منظور توسعه صدور و مبادله ابزارهای مالی تشکیل شده است دستورالعمل پذیرش و عرضه اوراق بهادار در فرابورس ایران، در ۵ بازار صورت می‌گیرد .

شرکت بورس کالای ایران

بورس کالای ایران، بازاری است که در آن خرید و فروش کالاهای معین صورت می‌گیرد و به‌طور منظم و دائم فعال است. در بورس کالا معمولاً مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد. هر بازار کالایی زیرمجموعه بورس کالا را بانام همان کالایی که مورد معامله قرار می‌گیرد نام‌گذاری می‌کنند . بورس کالا، بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را در آن عرضه می‌کنند. این کالاها توسط کارشناسان قیمت‌گذاری شده و سپس به خریداران فروخته می‌شود.

شرکت بورس انرژی ایران

بر این اساس، بورس انرژی به‌ عنوان چهارمین بورس کشور جهت عرضۀ محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال‌سنگ، حق آلودگی و سایر حامل‌های انرژی شکل گرفت. متعاقب صدور مجوز فعالیت بورس انرژی و برای تعیین گروه‌های سهامداری این بورس، سازمان بورس و اوراق بهادار، فراخوانی را در تاریخ ۵ تیر۱۳۹۰ جهت مشارکت نهادهای مالی و فعالان صنعت نفت، گاز و فراورده‌های نفتی و برق منتشر کرد و نهایتاً نخستین معاملات این بورس روی کالاهای برق، قطران و زغال‌سنگ در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۹۱ رقم خورد .

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (CSDI)

به‌موجب ماده یک و ماده ۵۵ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه ۱۳۸۴، جهت انجام امور پس از معاملات بازارهای سهام یا خارج از بورس در تاریخ دی‌ماه ۱۳۸۴ تشکیل شد. سیستم شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار یک ساز و کار الکترونیکی است که نگهداری اوراق بهادار، ثبت و نقل و انتقال آن‌ها را بر عهده دارد.

در این سیستم مالکیت اوراق بهادار بدون نیاز به مبادله فیزیکی گواهی سهام یا هر سند کاغذی دیگر هم‌زمان با انتقال اوراق از یک حساب به حساب دیگر تغییر می‌کند.

این نهاد مالی، یکی از نهادهای اصلی بازار سرمایه است که زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند. هدف این نهاد تضمین امنیت و کارآمدی بازار اوراق بهادار از طریق بهینه‌سازی سازوکار، توسعه معاملات اوراق بهادار و تمرکز بر افزایش کارایی و کاهش هزینه‌های پایاپای و تسویه وجوه معاملات بر اساس قوانین و مقررات جاری کشور است. این شرکت در تاریخ ۵ دی ۱۳۸۴ در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیر تجاری تهران به ثبت رسیده است..

شرکت مدیریت فناوری بورس تهران ارکان بازار سرمایه

به‌عنوان یکی از شرکت‌های زیرساخت برای ارائه‌ خدمات به چرخه‌ کامل «معاملات الکترونیکی» ابزارهای مالی به ارکان بازار سرمایه، تحت نظارت مستقیم سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند. مدیریت سیستم معاملات، محاسبه شاخص‌های مختلف بازار و انتشار لحظه‌ای اطلاعات مربوط به معاملات ازجمله وظایف مهم این شرکت است اصلی‌ترین وظیفه شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، راهبری عملیاتی و فنی سامانه رایانه‌ای بورس است.

تخصص اصلی این شرکت تجزیه و تحلیل هسته نرم‌افزارهای معاملات و طراحی و ساخت نرم‌افزارهای کاربردی روی آن است ارکان بورس در ایران ارائه خدمات رایانه‌ای و نرم‌افزاری به شرکت‌های بورس (اوراق بهادار، کالا، فرابورس و نظایر آن‌ها) از محورهای فعالیت این شرکت است

شرکت رایان بورس

وابسته به سازمان بورس و اوراق بهادار و متولی سیستم موسوم به کدال (CODAL) باهدف ارائه راهکارهای نوین فناوری اطلاعات و نگهداری و توسعۀ سامانه‌های اطلاعاتی بازار سرمایه تأسیس‌شده است.

طبق ماده ۲ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (مصوب آذرماه ۱۳۸۴)، سازمان بورس و اوراق بهادار در راستای حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران و باهدف ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارای اوراق بهادار و به‌منظور نظارت بر حسن اجرای قانون و بر اساس ماده ۷ همان قانون، اتخاذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار و نیز نظارت بر ارکان بورس در ایران افشای اطلاعات بااهمیت توسط شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان بر عهده هیئت‌مدیره این سازمان است.

در این خصوص سامانۀ یکپارچه گردآوری، نظارت و انتشار الکترونیکی اطلاعات به نشانی www.codal.ir به‌منظور مکانیزه کردن جمع‌آوری، بررسی و انتشار اطلاعات مالی شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان و سایر اشخاصی که طبق قانون بازار اوراق بهادار ملزم به گزارش اطلاعات خود هستند، طراحی‌شده است .

کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار

کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار، یک تشکل خودانتظام است که با هدف تنظیم فعالیت‌های حرفه‌ای و نظم بخشیدن به روابط بین اعضاء تشکیل شده است. این نهاد مالی در راستای اجرای بند ۵، ماده‌های ۱ و ۵۳ قانون بازار اوراق بهادار مصوب اول آذر ۸۴ با تصویب هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در مهر ماه ۸۶ تاسیس شد.

از جمله وظایف کانون کارگزاران می‌توان به مواردی همچون نظارت بر عملکرد اعضا و اشخاص وابسته، وضع و اجرای ضوابط و استانداردهای حرفه‌ای انضباطی برای اعضاء، برقراری و اجرای نظام مناسب برای رسیدگی به اختلافات اعضا، پیشنهاد تغییر سقف کارمزدها و نرخ خدمات اعضا و … اشاره کرد

کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران ارکان بازار سرمایه

تشکلی خود انتظام به شکل غیردولتی، غیرتجاری، غیرانتفاعی، غیرسیاسی و دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است که در اجرای ماده ۳۵ قانون بازار اوراق بهادار و بر اساس «دستورالعمل تشکیل و ثبت کانون‌های فعال در بازار اوراق بهادار» برای مدت نامحدود تشکیل می‌شود و از مصادیق کانون‌های تعریف‌شده دربند ۵ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار محسوب می‌شود.

شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس ارکان بازار سرمایه

وابسته به سازمان بورس و اوراق بهادار، در مردادماه ۱۳۸۳ با شعار “با ما بورس را بشناسید” تأسیس شد.

مهم‌ترین هدف این شرکت:

• ایجاد پایگاه اطلاع‌رسانی بازار سرمایه
• گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی است که در قالب برنامه‌های متعددی ازجمله طراحی، پیاده‌سازی و راه‌اندازی سازوکارهای مناسب و متعدد اطلاع‌رسانی در بازار سرمایه
• انتشار کتب، مجلات، نشریات الکترونیک، لوح‌های فشرده و سایر انواع بسته‌های آموزشی مکتوب، الکترونیک، دیداری و شنیداری.
• برگزاری دوره‌های آموزشی عمومی و تخصصی در حوزه بازار سرمایـه.
• برگزاری آزمون گواهینامه‌های حرفه‌ای سازمان بورس و اوراق بهادار.
• برگزاری نمایشگاه‌ها، همایش‌ها و سمینارهای تخصصی.

شورای عالی بورس و اوراق بهادار ارکان بازار سرمایه

این شورا بالاترین رکن بازار اوراق بهادار است که تصویب سیاست‌ کلان و خط مشی بازار در قالب سیاست‌های کلی نظام و قوانین و مقررات مربوط و همچنین اتخاذ تدابیر لازم برای ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار و اعمال نظارت عالیه بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار از مهمترین وظایف آن است.

آشنایی با ارکان بازار سرمایه

آیا نظارتی بر تصویب و اجرای این قوانین وجود دارد؟ یا تنها فقط یک شخص به‌تنهایی قانون‌گذاری می‌کند. در این مقاله قصد داریم در رابطه با ارکان بازار سرمایه و سلسله‌مراتب آن صحبت کنیم، اما پیش از آن می‌خوانیم که بازار سرمایه به چه بازاری گفته می‌شود.

بازار سرمایه چیست؟

بازار سرمایه یا Capital Market به بازاری گفته می‌شود که در آن اوراق بهادار با سررسید بیش از یک سال معامله می‌شود.

این بازار به‌منظور جمع‌آوری وجوه مازاد افراد و هدایت آن‌ها به سمت صنایع و اقتصاد شکل گرفته است. به‌طور کلی می‌توان گفت که منابع مالی مورد نیاز را برای شرکت‌ها تامین می‌کند.

سهام، اوراق خزانه، اوراق مشارکت و. از جمله اوراقی هستند که در این بازار معامله می‌شوند. همان‌طور که می‌دانید این اوراق ریسک زیادی دارند و به‌دنبال ریسک بالا، بازدهی بیشتری نیز می‌توانند داشته باشند.

بورس اوراق بهادار تهران قسمتی از بازار سرمایه ایران را تشکیل می‌دهد. بالاترین رکن بازار سرمایه را شورای عالی بورس تشکیل می‌دهد که سازمان بورس اوراق بهادار، تحت نظارت آن فعالیت می‌کند.

معرفی رکن بازار سرمایه

1) شورای عالی بورس

اولین رکن بازار سرمایه شورای عالی بورس است که وزیر امور اقتصادی و دارایی، ریاست این شورا را برعهده دارد.

1. وزیر امور اقتصادی و دارایی (رئیس شورا)
2. وزیر بازرگانی
3. رئیس کل بانک مرکزی
4. رئیس‌های اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون
5. رئیس سازمان بورس، که به‌عنوان دبیر شورا و سخنگوی سازمان ایفای نقش می‌کند.
6. دادستان كل كشور يا معاون او
7. یک نفر نماینده از طرف کانون‌ها
8. سه خبره مالی از بخش خصوصی (با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار اوراق بهادار که با پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و تصویب هیات وزیران انتخاب می‌شوند.)
9. يک نفر خبره از بخش خصوصی برای هر هر "بورس كالايی" که فقط در فقط در جلسات مربوط به تصميم‌گيری همان بورس شرکت می کنند. (به پيشنهاد وزير ذی ربط و تصويب هيئت وزيران)

وظایف شورای عالی بورس

به‌طور کلی شورای عالی ارکان بورس در ایران بورس بالاترین رکن بازار سرمایه است که سیاست‌های کلان بازار را تصویب می‌کند. که این مصوبات بعد از تایید رئیس شورا یعنی همان وزیر امور اقتصادی و دارایی به مرحله اجرا می‌رسند.

این شورا علاوه‌بر تصویب سیاست‌های کلان بازار، وظایف دیگری نیز برعهده دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

1. صدور، تعلیق و لغو مجوز نهادهای تحت نظارت
2. سیاست‌گذاری و تعیین خط‌مشی‌های بازار اوراق بهادار
3. نظارت بر فعالیت‌های سازمان و رسیدگی به شکایاتی که علیه سازمان شده است.
4. انتخاب اعضا هیات‌مدیره، انتخاب اعضا هیات داوران،انتخاب بازرس و حسابرس برای سازمان
5. تصویب ابزارهای مالی جدید، تصویب بودجه و صورت‌های مالی سازمان، تصویب نوع و میزان وصولی‌های سازمان و نظارت بر آن‌ها
6. اتخاذ تدابیر لازم برای توسعه بازار و نظارت بر اجرای آن‌ها
7. و.

موارد ذکر شده از جمله وظایف با اهمیت شورای عالی بورس است. علاوه‌بر موارد ذکر شده سایر اموری که به تشخیص هیات‌وزیران به بازار مربوط باشد نیز برعهده شورای عالی بورس است.

2) سازمان بورس و اوراق بهادار

از دیگر ارکان بازار سرمایه، می‌توان به سازمان بورس اوراق بهادار (Seo.ir) اشاره کرد. این سازمان یک موسسه عمومی غیردولتی است، که تحت نظارت شورای عالی بورس فعالیت می‌کند.

هیات‌مدیره این سازمان دارای 5 عضو است که از بین کارشناسان حوزه مالیِ بخش غیردولتی انتخاب می‌شوند. اعضای هیات مدیره سازمان بورس اوراق بهادار توسط شورای عالی بورس انتخاب می‌شود.

از میان این 5 نفر، یک نفر به‌عنوان رئیس هیات‌مدیره توسط اعضا انتخاب می‌شود. رئیس هیات‌مدیره بالاترین مقام اجرایی است که مسئولیت اداره امور اجرایی سازمان بر عهده او است.

به‌طور کلی سازمان بورس اوراق بهادار که به اختصار به آن سبا هم گفته می‌شود، برای سایر سازمان‌ها که تحت نظارت آن عمل می‌کنند، قانون‌گذاری می‌کند. درآمد این سازمان‌ نیز از محل دریافت کارمزد معاملاتی است.

وظایف و اختیارات هیات‌مدیره سازمان بورس اوراق بهادار

1. تهیه، تدوین و نظارت بر آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی و ارائه پیشنهادات به رکن اول بازار یعنی همان شورای عالی بورس.
2. تصویب اساسنامه برای انواع بورس‌ها، نهادهای مالی و کانون‌ها.
3. ایجاد هماهنگی‌های لازم در بازار و همکاری با سایر نهادهای سیاست‌گذاری و نظارتی.
4. اتخاذ تدابیر لازم برای پیش‌گیری از وقوع تخلفات در بازار و ارائه گزارشات مربوط به تخلفات به مراجع ذی‌صلاح.
5. اخذ تدابیر لازم جهت حمایت از حقوق و منافع سرمایه‌گذاران در بازار و نظارت بر سرمایه‌گذاری اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی در بورس.
6. ارائه درخواست صدور، تعلیق، لغو مجوز تاسیس بورس‌ها و. به شورای عالی بورس.
7. صدور، تعلیق و لغو مجوز تاسیس کانون‌ها و سایر نهادهای مالی که از وظایف مستقیم شورا نیستند.
8. ارائه پیشنهاد به شورای عالی بورس، جهت به‌کار گیری ابزارهای مالی جدید در بازار.
9. ارائه گزارش‌های ادواری در رابطه با عملکرد سازمان، وضعیت بازار و صورت‌های مالی
10. تصویب سقف نرخ‌های خدمات و کارمزدهای نهادهای مالی مختلف.
11. همکاری با مراجع بین‌المللی و پیوستن به سازمان‌های مختلف منطقه‌ای و جهانی.
12. همکاری با مراجع مختلف حسابداری
13. بررسی و تایید شرایط شرکت‌های سهامی عام پیش از ثبت آن‌ها نزد مراجع ثبت شرکت‌ها.
14. بررسی و نظارت بر افشای اطلاعات با اهمیت توسط شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان.
15. ارائه پیشنهادات جهت تهیه بودجه، انواع درآمدها و نرخ‌های خدمات سازمان به رکن اول بازار یعنی شورای عالی بورس.
16. ثبت و صدور مجوز عرضه‌های عمومی و نظارت بر آن‌ها.
17. انجام اموری که از طرف شورا به آن‌هامحول می‌شود.
18. و . .

3) شرکت بورس اوراق بهادار تهران

بورس اوراق بهادار تهران (tse.ir) در بهمن‌ماه سال 1346 تاسیس شد. در سال 1384 بر پایه قانون بازار اوراق بهادار، این نهاد از یک سازمان عمومی غیرانتفاعی به شرکت سهامی عام انتفاعی تبدیل شد و عملیات اجرایی را بر عهده گرفت.

این شرکت با هدف حفظ، تقویت و توسعه بازار سرمایه باثبات، شفاف، منصفانه و کارآ از طریق نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات مرتبط ایجاد شد.

کنترل و مدیریت ریسک، انجام پژوهش‌های توسعه‌ای و کاربردی، ایجاد زیرساخت‌های مقرراتی و فناوری اطلاعات، ارتقای جایگاه بین‌المللی، توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری و ارتقای سواد مالی از وظایف این شرکت است.

4) فرابورس

طرح ایجاد بازارهای خارج از بورس در سال 1384 ریخته شده بود. سه سال بعد یعنی در سال 1387 شرکت فرابورس ایران (ifb.ir) در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری ثبت شد و شروع به‌کار کرد.

اما فعالیت بازار فرابورس ایران بعد از تدوین و تصویب دستورالعمل‌ها لازم برای انجام معاملات فرابورس در مهرماه سال 1386 به‌طور رسمی آغاز شد.

بازار خارج از بورس، بازاری در قالب شبکه ارتباط الکترونیک یا غیرالکترونیک برای معاملات اوراق‌بهادار بر پایه مذاکره، معرفی شده است.

صدور، تعلیق و لغو فعالیت‌های بازارهای خارج از بورس بر عهده شورای عالی بورس است.

همانند بازار بورس، در فرابورس هم تأسیس بازارها و نهادهای مالی پس از ثبت شرکت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار امکان‌پذیر است. فعالیت‌هایی که در بازار فرابورس انجام می‌شود نیز تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار هستند.

شرایط پذیرفته شدن شرکت‌ها در بازار فرابورس به مراتب آسان‌تر از پذیرش آن‌ها در بورس است، معمولا شرکت‌ها پیش از ورود به بورس وارد بازار فرابورس می‌شوند. این بازار خود دارای 5 زیر شاخه مختلف است و به‌منظور گسترش بازار سرمایه کشور ایجاد شده است.

5) بورس کالا

سازوکار عملیاتی بورس کالای ایران (Ime.co.ir) مانند بورس اوراق بهادار است، با این تفاوت که در آن بجای اوراق بهادار، کالا و مواد خام تغییر شکل نیافته معامله می‌شود.

بورس کالا، بازاری سازمان‌یافته است که در آن کالاهایی مشخص، با روش‌هایی از پیش تعیین شده معامله می‌شوند.

نخستین بورس کالایی ایران در سال 1382، بورس فلزات بود. پس از آن در سال ۱۳۸۳ بورس کالای کشاورزی نیز تاسیس شد. در نهایت در سال 1386 این دو بازار با هم ترکیب شدند و بورس کالای ایران را بوجود آوردند.

6) بورس انرژی

بورس انرژی ایران (Irenex.ir) در تیر ماه 1391 با مجوز شورای عالی بورس و بورس اوراق بهادار به‌صورت سهامی عام تاسیس شد. در واقع بورس انرژی، یک بورس کالایی است که در آن امکان انجام معاملات حامل‌‏های انرژی مثل نفت، گاز، برق و. و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. نحوه انجام معاملات نیز شبیه سایر بازارها است. این بازار با ایجاد یک فضای رقابتی، دستیابی به قیمت‌های تعادلی را برای حامل‌های انرژی فراهم می‌سازد.

بورس انرژی که یکی از ارکان بازار سرمایه محسوب می‌شود، خود نیز دارای سه رکن بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی است.

7) سایر نهادهای مالی

صندوق‌های سرمایه‌گذاری، کارگزاری‌ها، موسسات رتبه‌بندی، مشاوران سرمایه‌گذاری، شرکت‌های پردازش اطلاعات، شرکت‌های تامین سرمایه، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بازارگردان‌ها، صندوق‌های بازنشستگی همه و همه قسمتی از ارکان بازار سرمایه را تشکیل می‌دهند.

همان‌طور که در طول مقاله خواندیم، بازار سرمایه ارکان مختلفی دارد که در راس آن، شورای عالی بورس قرار دارد. رکن بعدی سازمان بورس و اوراق بهادار است که پیشنهادات مربوط به تغییر قوانین معمولا از جانب سازمان بورس و اوراق بهادار به شورای عالی بورس ارائه می‌شود و اگر توسط شورا تصویب شود، اجرایی خواهد شد.

سایر ارکان مثل بورس اوراق بهادار، بورس کالا و. خود نیز دارای زیرشاخه‌های متعددی هستند که هر کدام در زمینه‌ای خاص فعالیت می‌کنند.

می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.