آشنایی با ابزارهای مالی و منابع مطالعاتی آن در گفت و گو با دکترندابشیری
بررسی چیستی و کارکردهای ابزارهای نوین مالی و معرفی منابع مطالعاتی در گفت و گو با دکتر ندابشیری
بوسیله پیشگامان دنیای مالی به روز رسانی شده در بهمن ۱۳, ۱۳۹۹ 0
گروه پیشگامان دنیای مالی:
در دومین مطلب از سلسله مطالب معرفی کتاب ها و منابع مطالعاتی حوزه اقتصاد،مالی و سرمایه گذاری، سعید دادخواه فعال و پژوهشگر حوزه مالی و بازار سرمایه و عضو شبکه آشنایی با ابزارهای مالی فعالان مالی گفت و گویی را با سرکار خانم دکتر ندا بشیری مدیر ابزارهای نوین مالی و رئیس اداره تحقیق و توسعه فرابورس ایران ترتیب داده است که ایشان ضمن معرفی کتاب های شاخصی در حوزه مالی و ابزار های نوین مالی به ارائه مباحثی در اهمیت بررسی و مطالعه این حوزه از دانش مالی پرداختند.این گفت و گو جهت استفاده همراهان گرامی منتشر می شود:
پیشگامان دنیای مالی:گروه پیشگامان دنیای مالی دو دسته مخاطب دارد که دسته اول عموم افراد علاقه مند به مباحث اقتصاد و مالی و دسته دوم افرادی که بصورت تخصصی و رشته های مرتبط در شبکه فعالین مالی ما در حال فعالیت هستند، بنابراین سؤالاتم را با دو رویکرد عمومی و تخصصی خواهم پرسید.در ابتدا برای ما بفرمایید که وقتی می گوییم ابزار های نوین مالی در واقع در مورد چه چیزی صحبت می کنیم و چه مزایایی برای اقتصاد ، توسعه کشور و تولید داخل دارد؟
دکتر بشیری: ببینید زمانیکه ما در بازارهای سرمایه کار می کنیم در این بازار های سرمایه به تبادل یکسری ابزارهای مالی می پردازیم.یعنی در واقع بازارهای سرمایه محلی برای داد و ستد ابزارهای مالی است.
Financial Instrument یا ابزارهای مالی چیست؟ ابزارهایی برای تامین مالی و تشکیل سرمایه هست.
خب این ابزارهای مالی مانند سهام هستند یعنی ابزارهای سرمایه ای هستند یا می توانند ابزارهایی باشند بابت تامین مالی شرکت از سمت بدهی .بنابراین وقتی که ما میگوییم ابزار مالی یعنی منظورمان اوراق سهام و اوراق بدهی است.این اوراق بدهی را در واقع Commercial Market ها یا در بازارهای مالی متعارف Bond یا اوراق قرضه میگوییم.ولی زمانی که بحث اسلامی Islamic Marketها مطرح می شودیا بازارهای مالی اسلامی ، ما نمی توانیم پولی را مثلا به یک شرکت قرض بدهیم و از آن شرکت سود ثابت بخواهیم چون این کار ربوی است.بخاطر همین، مدل های قرض دهی تبدیل می شود به مدل های مشارکتی.و البته حالتی که سود تقسیم می شود یک مکانیزم هایی (Protection )یا محافظتی وجود دارد برای سرمایه گذار برای اینکه حکم ضمانت را دارد و بصورت اسلامی اصل پول و کف سود را برای شما تضمین می کند و این مشکل اسلامی ندارد.
اوراق مالی اسلامی ما که از این به بعد به آن صکوک خواهیم گفت یک چنین اوراقی هست در پایه عقود اسلامی بنا شده و یک ضامنی هم آمده و اصل مبلغ و یک کف سود را تضمین کرده که از سرمایه گذار محافظت شود.
اما چیزی که تحت عنوان ابزار نوین مالی Financial Instrument Modern می گوییم.ابزارهایی که البته شاید خیلی هم نمیتوان آن را مدرن خواند چون چند سالی هست که تعدادی از آنها بوجود آمده ولی در حال افزایش است.مثلا فرض کنید ابزارهای نوین مالی انواع اوراق صکوکی بوده که یکی پس از دیگری آمده همانطور روزی اوراق مشارکت یک ابزار نوین بوده یا اوراق منفعت دو سه سال پیش ابزار نوین مالی بوده ولی اکنون مرتب در حال انتشار آن هستیم.اوراق مرابحه ، ابزار نوینی بوده و اوراقی بوده براساس انواع عقود مختلف و شما به عنوان شرکت می توانستید با آن تامین مالی کنید و یک سودی هم بین کسانی که مشارکت کردند تقسیم کنید.
اکنون ابزار های نوین مالی تا حدودی به سمت اختیارات معامله رفته و تا حدی سمت آتی ها یا فیوچرز رفته مثلا ما اکنون بحث آتی شاخص را داریم مانند آتی سکه و ابزارهایی مانند آن.
اکنون ما کاری در ابزارهای نوین مالی در فرابورس در حال انجام آن هستیم. اولین ابزار که البته این روزها منتشر شده اوراق اجاره سهام است که ما آمده ایم آن را منتشر کرده ایم اما در حال حاضر ضامن ندارد.آن چیزی که مورد اعتماد بازار به این اوراق هست Rate یا امتیازی است که موسسه رتبه بندی اعتباری آماده و به این اوراق داده است.ما تا الان نقش رتبه بندی های اعتباری را در بازارمان نداشتیم و بسیار کمرنگ بوده اکنون با انتشار این اوراق داریم سعی می کنیم این نهاد های نوین مالی بیایند و کم کم نقش شان را در بازار پیدا کنند
ابزار نوین مالی که می توانیم از آن نام ببریم Ripo هست Repurchase agreement یا اوراق باز خرید.اوراق باز خرید به صورت تجاری و متعارف در دنیا به این صورت است که دارنده اوراق علی الخصوص اوراق با ریت بالا مانند اوراق دولت هستید فرض کنید برای سه روز پول لازم دارید می توانید آن را در یک مکانیسمی وثیقه اش کنید و در بازار در یک حراجی به کمترین نرخ ممکن و به کمترین نرخی که آفر(پیشنهاد) می شود سه روز پول قرض بگیرید و بعد از اینکه پول را باز گرداندید اوراق آزاد میشوند و به کد معاملات شما برمیگردند این در واقع بازار ریپو هست.البته این قرض به شرط زیاده میشودکه مشکل اسلامی دارد.
البته ما در فرابورس آمدیم و گفتیم اوراق به طور کامل منتقل بشود ولی برای پس گرفتن اوراق آمدیم از کال آپشنCall option و پوت آپشن Put option ملزم شده در قرارداد استفاده کردیم که البته یکی از ابزارهای نوین مالی است که هنوز به طور کامل به دلایل مشکلات فنی بخش آی تی به اتمام نرسیده.
اما در پاسخ به بخش دوم سوال شمادر خصوص مزایا برای اقتصاد و توسعه کشور باید عرض کنم دقیقا مزایای آن مربوط به افزایش تسهیلات تامین مالی است بدین صورت که شرکت ها همواره برای اینکه در صنعت بتوانند جایگاه خودشان را داشته باشند و محکوم به شکست و فنا نشوند نیاز دارند که همواره در حال به روزرسانی ساختار مالی خودشان باشند.اما این توسعه نیازمند منابع مالی است گاهی این منابع از جیب سهامدار تامین میشود چیزی که ما آن را تحت عنوان افزایش سرمایه میشناسیم علی الخصوص زمانیکه که ما بخواهیم پول نقد به ساختار شرکت ها تزریق کنیم که منظور آورده نقدی و مطالبات حال شده است.اما گاهی هم هست که افزایش سرمایه می دهیم برای آنکه شکل ترازنامه شرکت را حفظ کنیم و ساختار یافته تر و بهتر باشد که در اینصورت از افزایش سرمایه ازمحل تجدید ارزیابی داریی ها استفاده می کنیم.به این صورت که دارایی های که در اثر تورم افزایش قیمت پیداکرده آن دارایی ها را مجددا ارزش گذاری کرده و ترازنامه شکل بهتر و نظام مند تری پیدا میکند و نهایتا برای دریافت اعتبارات بهتر است.که تحت عنوان اصلاح نظام ساختار مالی آن را می شناسیم.اما گاهی برای اینکه میخواهیم منابع وارد شرکت کنیم و عملیات تامین مالی داشته باشیم همیشه موثر نیست که از جیب سهامداران یا مالکان آن حساب کنیم. گاهی تامین مالی از بانک صورت میگیرد که به آن تامین مالی از بازار پول میگوییم.گاهی هم که میخواهیم از اوراق مالی اسلامی استفاده کنیم یا از اوراق بدهی در بازار متعارف استفاده کنیم که در اینجا اوراق با درآمد ثابت ما باز می شود که شرکت ها می آیند و قرض می گیرند و مراجعه میکنند به بازار سرمایه که پولی را دریافت و سودی را پرداخت میکنند و در سررسید یا maturity اصل پول را پرداخت میکنند.بنابراین بزرگترین مزیت این ابزارها برای توسعه کشور بحث تامین مالی است.
رشد اقتصادی بدون تامین مالی شرکت ها علی الخصوص شرکت های بورسی ما که بار GDP یا تولید ناخالص داخلی بر دوش آنها هست امکان پذیر نیست. گاهی هم اصلا بدون تامین مالی نمی توانیم ظرفیت های جاری را حفظ کنیم چه برسد به افزایش ظرفیت تولید.از سوی دیگر از ابزارهای نوین مالی مانند اختیارات یا آتی یا فیوچرز به صنایع کمک میکند که پوشش ریسک یا Hedge کنند.
فرض کنید شرکتی هستید که به نفت نیاز دارید می روید و برای سه ماه آینده نفت را با یک قیمت ثابتی می خرید که به آن فیوچرز میگوییمکه مطمئن باشید شما سه ماه آینده نفت را تحت هر شرایطی بشکه ای مثلا ۴۷ دلار گرفتید و رساندید به پالایشگاهتان بنابراین روی ۴۷ حساب میکنید و ۴۷ دلار به دستتان می رسد.و حالا ممکن هر تغییراتی برای سه ماه آینده نفت بوجود آید بنابراین شما یک پیش بینی از آینده خود ساخته اید که اساس آن ایجاد پوشش ریسک و محاسبه حاشیه سود آینده استپس در صنایع مختلف استفاده از این ابزارهای نوین مالی برای ادامه کار مهم است.
پیشگامان دنیای مالی: اگر بخواهید کتاب هایی برای آشنایی با این ابزار ها برای مخاطبین علاقمند و دارای تحصیلات مالی و اقتصادی بکنید ،که دارای متن روان و ساده نیز باشد چه منابعی را معرفی میکنید؟
دکتر بشیری: منابعی که بصورت ساده برای آشنایی با ابزارها است بنده یکبار آنها را در سایت بورس مدیا آموزش داده ام.برنامه ای هم در شبکه شتاب هست بنام بازارهای نوین که ما با یک سیری تمام آنها را معرفی کرده ایم.البته چون این مصاحبه همزمان با نمایشگاه کتاب است و اگر بخواهم کتاب هایی در حوزه ابزارهای نوین مالی معرفی کنم اولین کتاب ، کتاب اوراق بهادار بادرآمد ثابت از انتشارات بورس می باشد که تامین سرمایه امید و انجمن مهندسی مالی ایران نیز به انتشار این کتاب کمک کرده اند. کتاب اوراق بهادار با درآمد ثابت شامل پنج جلد می باشد. این کتاب نوشته فرانک جی فبوزی است که در بین دانشجویان مالی بسیار نام آشناست. البته کتابی است که با مفاهیم ساده شروع شده و رفته رفته مشکل میشود.
اما دومین کتابی که میخواهم معرفی کنم ، کتابی در حوزه اوراق مالی اسلامی برای کسانی است که به اقتصاد اسلامی و مالی اسلامی علاقه مند هستند. تمام ابزارهای مالی که منطبق با شریعت اسلام باشد در کتاب ابزارهای مالی اسلامی نوشته مرحوم موسویان (رحمه الله علیه) آمده است. ایشان عضو کمیته فقهی سازمان بورس بوده و بازار سرمایه ایران بسیار به کارهای ایشان مدیون است.در این کتاب آمده اند و ابزارهای مالی اسلامی و عقود اسلامی که براساس این ابزارها ایجاد شده را بیان کرده اند.بنده این کتاب را علی الخصوص به دانشجویان پیشنهاد میکنم که مطالعه کنند.
برای معرفی کتابی که روان و سریع و ساده تر و برای عموم باشد کتابچه ای هست با عنوان کتابچه صکوک ، که رایگان است و براحتی قابل دانلود از سایت شرکت مدیریت دارایی مرکزی که نهادهای واسط را به اوراق اختصاص می دهد می باشد https://sukuk.ir/fa
و البته بتازگی به مناسبت تاسیس سازمان از سایت اطلاع رسانی سازمان بورس هم میتوانید بخش های زیادی از کتاب هایی که بصورت رایگان در اختیار عموم قرار داده شده را استفاده کنید.
پیشگامان دنیای مالی: با هموار کردن مسیر و دسترسی صاحبان بنگاه ها به منابع مالی صاحبان سرمایه که نهایتاً باعث کاهش ریسک و هزینه های هر دو طرف می شود ، می توانیم چنین برداشت کنیم که گسترش دانش و تخصص این ابزارها منجر به بهبود راه های تامین مالی ( از بانک ها به بازار سرمایه)و افزایش تولید داخل و نهایتاً با بهبود وضعیت معیشت خانوارها روبرو خواهیم شد؟
دکتر بشیری: بله ، برداشت کاملا درستی است. اگر ما بتوانیم دانش ابزارهای مالی را گسترش بدهیم این به این معنا هست که افرادی در شرکت های ما و بنگاه های تجاری و اقتصادی ما کار خواهند که برای تامین مالی شرکت فقط به سمت بانک ها نمیروند آشنایی با ابزارهای مالی بلکه به سمت بازار سرمایه نیز می آیند. منبع عظیمی از تأمین مالی و افرادی که آمده اند تا پول خود را به عنوان دارندگان منابع به بنگاه های موردنیاز و سرمایه گذاری کنند در جایی که بازده مناسب مالی دارد.
فرض کنید که ما در امور مالی شرکت ها افرادی را داشته باشیم که فقط بانک و بازار پول را نشناسند بلکه بازار سرمایه را هم بشناسند.به این شکل نقش بازار سرمایه در اقتصاد افزایش پیدا می کند و نقش آن پررنگ تر میشودو این همان چیزی است که ما در کشورهای با اقتصاد پیشرفته داریم .کشورهایی که اقتصاد بزرگی دارند به همان نسبت سایز بازار آنها گسترده تر میشود یعنی اقتصادشان رشد می کند.وقتی اقتصاد رشد می کند یعنی GDP رشد پیدا میکند هر چقدر در افزایش این تولید ناخالص داخلی بازار سرمایه نقش بیشتری داشته باشد یعنی ما داریم به سمت بازار محوری پیش میرویم.ببینید اکثر کشورهایی که اقتصاد متوسط و پایینی دارند میگوییند Bank orintet هستند یعنی تامین مالی شان مبتنی بر بانک است.ولی کشورهایی که اقتصاد آنها کم کم بزرگ میشود به سمت بازار محور شدن رفته اند یا Market orintet شدن میروند.خوب این بازار محور شدن لازمه اش این هست که افراد متخصص در سطح جامعه و در سطح شرکت ها گسترش پیدا کنند و ظرفیت های بازار سرمایه را بدانند و بتوانند که این ظرفیت ها را برای تأمین مالی بنگاه های تجاری و اقتصادی که مشغول به کارند و یا درآن تملک دارند بکارگیرند.
بنابراین یکی از راه های پررنگ شدن بازار در اقتصاد یا بقول شما همان بهبود راه های تامین مالی پرورش نیروی متخصص یا همان گسترش دانش و تخصص ابزارهای نوین مالی است.
پیشگامان دنیای مالی:بعنوان سوال پایانی در خصوص حمایت فرابورس از افرادی که علاقمند به پژوهش در این موضوعات هستند اگر نکاتی هست بفرمایید.
دکتر بشیری: ببینید فرابورس یک شرکت یادگیرنده و چابک است که پر از نیروهای جوان و متخصص که به نوآوری هم در بازار سرمایه کشور و در سطح بین المللی معروف هستبنابراین پژوهشگران در فرابورس دارای جایگاه ویژه ای هستند .
در خصوص حمایت از پژوهش من یک مطلبی را میخواهم خدمت شما عرض کنم ما بزودی در حال دریافت مجوز Sand Box هستیم.در واقع سند باکس بازار سرمایه در فرابورس خواهد بود .
خب سند باکس چی هست ؟ سند باکس به معنی جعبه شنی است و رگولاتوری سند باکس یک محیط آزمون یا یک محیط پایلوت است که برای اینکه ابزاری براساس یک پژوهش یا طرح ، ابزار جدیدی طراحی شده یا بازارِ جدیدی خواست طراحی بشود یا حتی یک نهاد مالی جدید را میخواستیم ایجاد کنیم باید بتوانیم آن را در یک محیطی آزمون کنیم و حین این آزمون متوجه بشویم که آن ابزار مورد قبول و کارکرد واقع می شود و میتواند ادامه دهد یا خیر.در حین این ادامه دادن ما می نشینیم و قانون متناسب با آن را می نویسیم و نگاه میکنیم به کار این ابزار یا نهاد یا بازار و ما به عنوان رگولاتور یا قانون گذار می آییم برای افرادی که ابزار پیشنهادی را میخواهند بنویسند و به سازمان بورس برای تصویب دهند قانون آن را از کارشان می نویسیم.
حین آزمون کردن ابزار نهاد و یا بازار در سند باکس اتفاقی که می افتد این است که قانون گذار از آن نهاد وابزار می آموزد و قانون می نویسد و نهاد و ابزار هم از قانون گذار می آموزد و خطاهای احتمالی خود را اصلاح می کند.بخاطر همین است که در دنیا چند سالی است شما می بینید نهاد ناظر آمده است و رگولاتوری گذاشته و در بعضی از آن آنها رگولاتوری بیمه جدا است و بانک مرکزی هم سند باکس جدا گانه دارد و بورس ها هم سند باکس جدا گانه دارند و بعضی اوقات هم نهاد های پولی و مالی یک سند باکس جداگانه دارند.به هر حال سند باکس بازار سرمایه در فرابورس قرار گرفته و محیط پایلوت آزمونی است برای ایده های نوآورانه ای که در خصوص ایجاد و طراحی ابزارهای جدید و بازار ها و نهادهای جدید .
مسئله دیگر اینکه فرابورس تلاش کرده طی این سال ها هاب فین تک ها باشد.منظور از فین تک هم شرکت های با فناوری و تکنولوژی مالی و ارائه دهنده خدمات مالی است و البته در فین تک ها هم ما کمک هایی میخواهیم انجام دهیم که آنها را ثبت می کنیم و سعی می کنیم در اکوسیستم جای خود را پیدا کنند و یا اکوسیستم را برای فعالیت حاضر کنیم.در صورت لزوم هم در شرایطی که با قوانین و مقررات سازمان بورس تطابق داشته باشد به آنها دیتای لایو یا هیستوری کال یا تاریخی را ارائه میدهیم تا بتوانند اپلیکیشن های خود را آزمون کنند از جهتی دیگر خیلی از ایده ها و پژوهش ها برای اینکه به نتیجه آشنایی با ابزارهای مالی برسد نیاز به تامین مالی دارد و فرابورس میتواند از طریق کرات فاندینگ تامین مالی کند.
برای ایده ها و یا استارت آپ های کوچک که نتیجه پژوهش ها بوده اند آن ها را به ونچر کپیتال فاند یا صندوق های VC یا جسورانه معرفی کنیم که بیایند و درون اکوسیستم قرار بگیرند و به این نتیجه برسند که میتوانند که شراکت داشته باشند یا خیر.
آشنایی با ابزارهای مالی (اوراق مشتقه)
سومین همایش ملی حسابداری،مدیریت و اقتصاد ایران
خرید و دانلود فایل مقاله
با استفاده از پرداخت اینترنتی بسیار سریع و ساده می توانید اصل این مقاله را که دارای 17 صفحه است به صورت فایل PDF در اختیار داشته باشید.
مشخصات نویسندگان مقاله آشنایی با ابزارهای مالی (اوراق مشتقه)
چکیده مقاله :
در مباحث سرمایه گذاری و مدیریت مالی استفاده از ابزارهای مالی امری اجتناب نا پذیر است ,و انتخاب آن با توجه بهموقعیت و شرایط بازار صورت می گیرد. سرمایه گذاران و متخصصان فن در امر سرمایه گذاری به دنبال سرمایه گذاری با حداقل ریسک در بازار و یا کاهش و انتقال آن هستند تا بتوانند به حد قابل قبولی از سود دهی دست یابند. ابزار مشتقه ابزاری است که از بازارهای پایه ای مثل کالا , انرژی , ارز , پول و سرمایه مشتق شده اند و در بورس های مربوطه انجام می پذیرند. ابزار مشتقه ابزاری است که در معاملات اصل دارایی جابه جا نشده و عملکرد قیمت آن ناشی از تغییرات قیمت کالای مربوطه است. معاملات در این بازار نسبت به بازار نقدی سرعت و قدرت نقد شوندگی بیشتری دارد و هزینه کمتر ی در بازار ایجاد میکند و میتواند از نظر اقتصادی در انتقال خطر بازار و کاهش هزینه تامین مالی ,افزایش بازده دارایی ,تعدیل سریع ساختارجریان نقدی و گریز از مالیات و در نهایت تغییر نرخ ثابت بدهی به نرخ شناور موثر باشد و به دلیل مشروع بودن نرخ شناور ازنظر اسلام ,این ابزار در کشورهای اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است .
کلیدواژه ها:
کد مقاله /لینک ثابت به این مقاله
کد یکتای اختصاصی (COI) این مقاله در پایگاه سیویلیکا FNCAA03_036 میباشد و برای لینک دهی به این مقاله می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است و به عنوان سند ثبت مقاله در مرجع سیویلیکا مورد استفاده قرار میگیرد:
نحوه استناد به مقاله :
در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:
دهدار، فرهاد و حسن ملکی، علیرضا و کهنه کلبادی، حبیبه،1395،آشنایی با ابزارهای مالی (اوراق مشتقه)،سومین همایش ملی حسابداری،مدیریت و اقتصاد ایران،بندرگز،https://civilica.com/doc/652161
در داخل متن نیز هر جا که به عبارت و یا دستاوردی از این مقاله اشاره شود پس از ذکر مطلب، در داخل پارانتز، مشخصات زیر نوشته می شود.
برای بار اول: ( 1395، دهدار، فرهاد؛ علیرضا حسن ملکی و حبیبه کهنه کلبادی )
برای بار دوم به بعد: ( 1395، دهدار؛ حسن ملکی و کهنه کلبادی )
برای آشنایی کامل با نحوه مرجع نویسی لطفا بخش راهنمای سیویلیکا (مرجع دهی) را ملاحظه نمایید.
مدیریت اطلاعات پژوهشی
اطلاعات استنادی این مقاله را به نرم افزارهای مدیریت اطلاعات علمی و استنادی ارسال نمایید و در تحقیقات خود از آن استفاده نمایید.
ابزار های مالی
فعالان بازار و کارشناسان این خطه باور دارند کمرنگ بودن نقش ابزار های مالی مانند آپشن، فیوچرز، قرارداد آتی و… شده است، بازار سهام ایران به بازاری پر ریسک و تک بعدی تبدیل شده است.
به معنای واقعی می توان گفت که بازار سهام، سود خود را از طریق رشد قیمت به دست می آورد و با سقوط قیمت، روند کاهشی و نزولی را در پیش می گیرد.
استفاده از ابزار های مالی به این دلیل است که بتوان در زمان کاهش قیمت ها، از سقوط بازار جلوگیری به عمل آید.
اگر استفاده از ابزار های مالی رایج نباشد، هم سرمایه گذاران خارجی و هم داخلی، تمایل خود را برای سرمایه گذاری از دست می دهند و بازار سهام با استقبال مواجه نمی گردد.
ابزار های مالی:
در دنیای سرمایه گذاری، ابزار مالی (financial instrument) به هر نوع دارایی قابل معامله می گویند، مانند موارد زیر که قرضه که ارزش مبادله ای داشته باشد.
- پول نقد
- ملک
- سند رسمی (قانونی)
- برگه سهام
- اوراق بهادار
- اوراق قرضه
طبق استاندارد های گزارشگری مالی بین المللی، ابزار های مالی به گروه های زیر تقسیم میشوند، که عبارتند از:
- ابزار های نقد
- ابزار های مشتقه
لازم به ذکر است که به منظور پوشش نیاز های متنوع سرمایه گذاران، ابزار های مالی جدیدی معرفی می شوند که استفاده از آنها در بازار سهام به بهبود سرمایه گذاری کمک می کند.
نقش ابزار های مالی:
ابزار های مالی، سه نقش متمایز زیر را دارند که در زیر به آنها اشاره شده است:
نقش اول: این ابزار ها وسیله ای برای نقل و انتقال وجوه سهامداران هستند که تمایل به سرمایه گذاری با مازاد سرمایه خود دارند و از این طریق، سرمایه خود را در اختیار افرادی می گذارند که نیاز به سرمایه دارند.
نقش دوم: کار ابزار های مالی در انتقال وجوه به شکلی صورت می گیرد که ریسک سیستماتیک جریان نقدی را کاهش دهند. این ریسک ناشی از سرمایه گذاری در دارایی های حقیقی، بین متقاضیان و عرضه کنندگاه وجوه نقد می باشد.
نقش سوم: انباشته کردن پس انداز ها به منظور تامین مالی برای طرح های کلان سرمایه گذاری، بدون تجمیع امکان پذیر نمی باشد. تجمیع بخش تفکیک نا پذیری از نظام مالی به شمار می رود که به وسیله ابزار های مالی این کار صورت می گیرد.
انواع ابزار های مالی:
ابزار های مالی در دنیای سرمایه گذاری کنونی، در چهار قالب مورد استفاده هستند که در زیر به آنها اشاره شده است:
- ابزار های سرمایه ای (مالکیتی)
- ابزار های استقراضی (بدهی)
- ابزار های مشتقه
- ابزار های ترکیبی
به منظور پوشش نیاز هایی که روز به روز تنوع آنها بیشتر می شود، ابزار های مشتقه و ابزار های ترکیبی به وجود آمده اند.
موسسه مشاوران مطالعه مقاله معامله سلف را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.
انواع ابزار های مالی
دارایی های مالی:
در برابر دارایی های حقیقی، دارایی های مالی نامشهود طبقه بندی می شوند که سهم الشرکه ای از یک مجموعه دارایی های شرکت می باشند.
تامین مالی مالکیت دارایی نامشهود، به وسیله انتشار یکی از انواع دارایی های مالی و در قالب ابزار سرمایه ای یا ابزار بدهی (استقراضی) صورت می گیرد.
سرمایه گذاران با خرید اوراق بهادار و یا اوراق قرضه، بخشی از سرمایه شرکت را به مالکیت خود در می آورند که برای آنها با عایدی همراه می باشد. این عایدی، از فعالیت شرکت ها به دست می آید.
انواع دارایی های مالی:
دارایی های مالی به سه گروه دسته بندی می گردند که در زیر به شرح آنها پرداخته می شود.
گروه اول، ابزار با درآمد ثابت:
دارایی های مالی گروه اول، بدهی هایی هستند که ادعای مقابل آنها ثبت می باشند. صاحب این اوراق، مبلغ ثابتی از سود را مطالبه می کند که به این ابزار، ابزار با درآمد ثابت می گویند.
گروه دوم:
در این گروه سهامدار مانده سود را مطالبه می کند. در واقع یعنی، پس از پرداخت سود به افرادی که ابزار بدهی دارند، مبلغی نیز به عنوان عایدی به دارنده این نوع از دارایی ها پرداخته می شود.
گروه سوم:
در گروه سوم، اوراقی جای دارد که تلفیقی از دو گروه بالا می باشند و به این ابزار مالی، ابزار دو زیستی یا دو رگه می گویند که دارای انواع زیر می باشد.
- سهام ممتاز
- اوراق قرضه قابل تبدیل
علاوه بر این سه گروه، دارایی های مالی دیگری نیز وجود دارند که مشتق شده از سه گروه دارایی های مالی که ذکر شد، هستند.
توافق نامه بازخرید:
توافق نامه بازخرید یا رپو (repurchase agreement)، یکی از مهم ترین آشنایی با ابزارهای مالی آشنایی با ابزارهای مالی ابزار های بازار پول محسوب می شود که نقش مهمی در تخصیص سرمایه در بازار های مالی دارد.
این نوع توافق نامه، به وام وثیقه ای شباهت زیادی دارد که توافقی بین دو طرف است به صورتی که یک طرف قرارداد، اوراق بهادار خود را به قیمت مشخص به طرف دیگر معامله می فروشد و در قبال آن تعهد می کند که همان اوراق بهادار را در آینده و به قیمت مشخص مجددا خرید نماید (بازخرید کند).
نکته ۱: نرخ بهره ای که در قرارداد ذکر می شود نرخ بهره رپو نامیده می شود.
نکته ۲: توافق نامه بازخرید معکوس نقطه مقابل توافق نامه بازخرید می باشد.
ابزار رپو در بازار مالی ایران از نظر تاریخ سررسید به سه دسته تقسیم می شود:
- توافق نامه بازخرید یک شبکه (ovemight repo) که به سررسید یک روزه اطلاق می شود.
- توافق نامه بازخرید با دوره زمانی مشخص (term repo)، که سررسید آن بیشتر از یک روز و در توافق نامه ذکر می شود.
- توافق نامه بازخرید باز (open repo)، که از ویژگی های آن عدم سررسید مشخص و قابلیت فسخ توافق نامه توسط هریک از طرفین می باشد.
نکته: نرخ بهره رپو به طور معمول، روزانه و بر اساس نرخ بهره بازار تعدیل می شود.
موسسه مشاوران مطالعه مقاله قرارداد سوآپ را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.
توافق نامه بازخرید
انواع توافق نامه بازخرید:
توافق نامه بازخرید به چهار شکل انجام می شود:
توافق نامه باز خرید کلاسیک (classic repo):
در این توافق نامه، اگر در طول دوره توافق، به اوراق بهاداری که به وثیقه گذاشته شده است سودی تعلق بگیرد، این وجوه به صاحب اصلی اوراق بهادار (وام گیرنده) پرداخت می شود.
توافق نامه بازخرید- فروش و خرید متقابل (buysell back repo):
تفاوت اصلی این توافق نامه با توافق نامه بازخرید کلاسیک در این است که هر گونه بهره تعلق گرفته به اوراق بهادار در طول دوره قرارداد به وام دهنده تعلق می گیرد.
توافق نامه بازخرید نگهداری در حساب ها (hold in oostody):
بر اساس این توافق نامه، دریافت کننده وام، وثیقه را به وام دهنده منتقل نمی کند و به جای آن دارایی مورد وثیقه را در طول دوره قرارداد در حسابی داخلی به نام قرض دهنده نگهداری می کند.
این نوع قرارداد فقط برای موسسات با ثبات از نظر مالی استفاده می شوند که دلیل آن ریسک بالای این قرارداد ها برای وام دهنده می باشد.
توافق نامه سه طرفه (tri-party repo):
در نوع آخر توافق نامه ها، به اتاق پایاپای یا بانک به عنوان یک واسطه بین دو طرف نگاه می شود و اجرای معامله که شامل موارد زیر است را به عهده دارد.
- نگهداری وثیقه
- انتقال وثیقه
- به روز کردن حساب ها
وجود وثیقه در توافق نامه های بازخرید، باعث می شود که ریسک اعتباری این توافق نامه ها به میزان زیادی کاهش یابد. این کاهش ریسک به معنی حذف کامل ریسک نمی باشد و میزانی از ریسک باقی می ماند. دلیل وجود این ریسک این است که ممکن است وام گیرنده به تعهد خود پایبند نباشد و در سررسید قرارداد خود بازخرید را انجام ندهد.
سپس وام دهنده، می تواند اوراق بهادار را ضبط کند و بفروشد اما لازم به ذکر است که ممکن است در این مدت زمان از ارزش اوراق مذکور کاسته شود.
نکته: ریسک اعتباری به عوامل مختلفی مانند دوره قرارداد و نقد آشنایی با ابزارهای مالی شوندگی وثیقه بستگی دارد.
اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله نهادهای مالی را به شما پیشنهاد می کنیم.
حسابداری دقیق
وقتى با خدا گل یا پوچ بازى میكنى، نترس! تو برنده اى ، چون خدا همیشه دو دستش پره
آشنایی با ابزارهای مالی
توافقنامه بازخرید معکوس نقطه مقابل توافقنامه بازخرید می باشد. در مثالی که ذکر شد، معامله گر الف که اوراق بهادار را می فروشد و در تاریخی مشخص در آینده آن را بازخرید می کند اصطلاحا رپو انجام داده است. معامله گر ب که اوراق بهادار را خریداری می کند و در تاریخی مشخص در آینده آن را مجددا به فروش می رساند اصطلاحا رپوی معکوس انجام داده است. بنابراین این ابزار مالی از منظر قرض گیرنده وجوه، توافقنامه بازخرید و از منظر قرض دهنده وجوه، توافقنامه بازخرید معکوس نامیده می شود.
وثیقه قابل قبول توسط قرض دهنده ممکن است تنها محدود به اوراق قرضه خزانه با سررسید کمتر از 10 سال یا شامل هر نوع اوراق بهادار ی باشد. این ابزار ناشناخته در بازار مالی ایران از نظر تاریخ سررسید به سه دسته تقسیم می شود:
1 - توافقنامه بازخرید یک شبکه (ovemight repo) که به سررسید یکروزه اطلاق می شود.
2 - توافقنامه بازخرید با دوره زمانی مشخص (term repo)، که سررسید آن بیشتر از یک روز و در توافقنامه ذکر می شود.
3 - توافقنامه بازخرید باز (open repo)، که از ویژگی های آن نداشتن سررسید مشخص آشنایی با ابزارهای مالی و قابلیت فسخ توافقنامه توسط هریک از طرفین می باشد. همچنین نرخ بهره دپو به طور روزانه و بر اساس نرخ بهره بازار تعدیل می شود.
توافق نامه بازخرید به چهار شکل انجام می شود:
1 -در توافق نامه باز خرید کلاسیک (classic repo) اگر در طول دوره توافق نامه به اوراق بهادار ی که به وثیقه گذاشته شده است سود یا بهره ای تعلق گیرد این وجوه به صاحب اصلی اوراق بهادار (وام گیرنده) پرداخت خواهد شد.
2 -توافق نامه بازخرید- فروش و خرید متقابل (buysell back repo) که تفاوت اصلی آن با توافق نامه بازخرید کلاسیک در این است که هر گونه بهره تعلق گرفته به اوراق بهادار در طول دوره قرارداد به وام دهنده تعلق می گیرد.
3 -در توافق نامه بازخرید نگهداری در حساب ها (hold in oostody)، دریافت کننده وام، وثیقه را واقعا به وام دهنده منتقل نمی کند و به جای آن دارایی مورد وثیقه را در طول دوره قرارداد در حسابی داخلی به نام قرض دهنده نگهداری می کند. این نوع از قراردادها تنها برای موسسات با ثبات از نظر مالی استفاده می شوند و دلیل آن ریسک بالای این قراردادها برای وام دهنده می باشد، زیرا وثیقه تا پایان مدت قرارداد در حساب های وام گیرنده بوده و وام دهنده به وثیقه دسترسی ندارد.
4 -در نوع آخر که به توافق نامه سه طرفه معروف است (tri-party repo)، اتاق پایاپای یا بانک به عنوان یک واسطه بین دو طرف عمل می کند و مسوول اجرای معامله که شامل نگهداری وثیقه، انتقال وثیقه، به روز کردن حساب ها (mark to market) و . می باشد. اگر چه ریسک اعتباری توافق نامه های بازخرید به دلیل وجود وثیقه به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافته است، اما ریسک همچنان پابرجا است، زیرا ممکن است وام گیرنده درسر رسید قرارداد، اوراق بهادار فروخته شده را بازخرید نکند و به تعهد خود عمل نکند. در نتیجه وام دهنده، اوراق بهادار را ضبط و آن را به فروش می رساند در این حین ممکن است ارزش اوراق بهادار کاهش یافته باشد. ریسک اعتباری به عوامل مختلف از جمله دوره قرارداد و نقدشوندگی وثیقه بستگی دارد.
کاربرد توافق نامه های باز خرید: این ابزار مالی، بانک ها، شرکت ها و صندوق های سرمایه گذاری را قادر ساخته تا از طریق قراردادن وجوه نقد اضافه خود، سود کوتاه مدت به دست آورند، این نوع سرمایه گذاری ها به دلیل وجود وثیقه، نسبت به سایر سرمایه گذاری ها، ایمنی بالاتر، ریسک نکول کمتری دارند. دریافت کنندگان وجوه در توافق نامه های باز خرید به منظور تامین مالی کوتاه مدت و دسترسی به وجوه با هزینه کمتر به این بازار مراجعه می کنند که می توان شرکت ها، بانک ها را در این زمره قرار داد.
همچنین بانک های مرکزی از توافقنامه بازخرید به عنوان جزیی از عملیات بازار آزاد استفاده می کنند. بدین معنی که از طریق فروش اوراق بهادار و تعهد به بازخرید آن به قیمت بالاتر در تاریخی معین در آینده اقدام به جمع آوری پول از بازار می کنند.
برعکس بانک مرکزی مقدار مشخصی اوراق بهادار را از فروشنده می خرد و این فروشنده موافقت می کند که در زمانی در آینده همان اوراق را به قیمتی بالاتری بالاتر باز خرید کند و از طریق این ابزار مالی اقدام به تزریق پول به اقتصاد می کند.
وجود ابزارهای مالی گوناگون در بازار اوراق بهادار، انگیزش و مشارکت بیشتر مردم را در تأمین منابع مالی فعالیتهای درازمدت به همراه می آورد. تنوع ابزارهای مالی از نظر ترکیب ریسک و بازده، ماهیت سود و شیوه مشارکت در ریسک، گروه های مختلف را به سوی بازار اوراق بهادار جذب می کند. برای ابزارهای مالی می توان سه نقش متمایز در نظر گرفت:
۱) اول، ابزارهای مالی وسایلی برای نقل و انتقال وجوه از سهامدارانی که مازاد سرمایه دارند و مایل به سرمایه گذاری هستند، به کسانی است که به این وجوه برای سرمایه گذاری در دارایی های حقیقی نیاز دارند.
۲) دوم، ابزارهای مالی انتقال وجوه را به شکلی انجام می دهند که ریسک سیستماتیک مربوط به جریان نقدی ناشی از سرمایه گذاری در دارایی های حقیقی، بین متقاضیان و عرضه کنندگان وجوه، توزیع مجدد شود.
۳) سوم، ابزارهای مالی وسیله ای برای تجمیع به شمار می روند. افزودن و انباشت پس اندازهای خانوار برای تأمین مالی طرح های بزرگ سرمایه گذاری، بدون تجمیع که بخش تفکیک ناپذیر نظام مالی است، امکان پذیر نیست. اگر امکان تجمیع از طریق صدور دارایی های مالی وجود نداشت ، این امکان برای خانوارها پدید نمی آمد که سرمایه‌های خود را تجهیز کنند و در سبد متنوعی از داراییهای حقیقی سرمایه گذاری نمایند.
● انواع ابزارهای مالی
فرهنگ اصطلاحات تخصصی مالی، واژه " instrument " را به‌عنوان ابزار مالی شناخته و آن را به‌عنوان یک سند رسمی و قانونی مانند سهام و اوراق قرضه و یا سایر ابزارهای مالی تعریف می کند.
امروزه، انواع بسیار متنوعی از ابزارهای مالی در بازارهای پول و سرمایه دنیا در چهار قالب زیر مورد استفاده قرار می گیرند:
۱) ابزارهای سرمایه ای (مالکیتی)
۲) ابزارهای استقراضی (بدهی)
۳) ابزارهای مشتقه
۴) ابزارهای ترکیبی.
همچنین، برای پوشش نیازهایی که به طور روزافزون پیچیده تر و متنوع تر می شوند، پیوسته ابزارهای مالی جدید به‌ویژه در قالب ابزارهای مشتقه و ترکیبی، خلق شده و مورد استفاده قرار می گیرند.
● دارائی‌های مالی
داراییهای مالی (در مقابل دارائی‌های آشنایی با ابزارهای مالی حقیقی) به عنوان داراییهای نامشهود (سهم الشرکه‌ای از یک مجموعه دارائی‌های شرکت) طبقه بندی میشوند. مالکیت دارایی نامشهود با انتشار یکی از انواع داراییهای مالی در قالب ابزار سرمایه‌ای (مالکیتی) یا ابزار استقراضی (بدهی) تامین مالی می شود. افراد با دریافت انواع اوراق سهام یا انواع اوراق قرضه صاحب بخشی از سرمایه‌ی شرکتها و عواید حاصل از فعالیت شرکتها می شوند.
این دارایی ها به سه گروه طبقه بندی می شوند:
۱) گروه اول: بدهی‌ای که ادعای مقابل آن ثابت است. صاحب بدهی (دارنده اوراق) از سود، مبلغ ثابتی را مطالبه می کند که از این رو این ابزار را " ابزار با درآمد ثابت" می نامند.
۲) گروه دوم: صاحب سرمایه (دارنده سهام یا سهامدار) از سود، مانده را مطالبه میکند. به عبارت دیگر ، پس از پرداخت به دارندگان ابزار بدهی، مبلغی بر مبنای عایدات به دارنده این دارایی می پردازد.
۳) گروه سوم: برخی از اوراق بهادار آمیزه‌ای از هر دو گروه را مطالبه می کنند و ابزار مالی در اختیار آنها دو زیستی یا دو رگه نامیده می شود ؛ " سهام ممتاز " و " اوراق قرضه قابل تبدیل " از این گروه هستند.
علاوه بر این سه گروه ، دارائی‌های مالی دیگری نیز وجود دارند که مشتق شده ازسه گروه داراییهای مالی که ذکر شد، هستند. برای نمونه ، در برخی از قراردادها، طرف قرارداد یا ناچار است و یا این حق را دارد که یک دارایی مالی را در زمانی در آینده بخرد یا بفروشد. بهای این‌گونه قراردادها از بهای آن دارایی مالی، گرفته شده است؛ از این رو این قراردادها را " اوراق مشتقه " می‌نامند. این ابزارها امکان کنترل ریسک سقوط ارزش بازار داراییهای مالی (اوراق سهام و اوراق قرضه) یا امکان مقابله با خطر انتشار (عدم به فروش رسیدن اوراق بهادار در عرضه به مردم) را به ناشر اوراق و سرمایه گذار می دهد.
همچنین، اوراق مشتقه‌ای وجود دارند که مجموعه‌ای از قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله هستند؛ این اوراق عبارتند از: " قراردادهای معاوضه" ، " قراردادهای سقف " و " قراردادهای کف". بطور کلی، قراردادهای مشتقه، راهی کم هزینه برای مهارکردن برخی خطرهای عمده در اختیار ناشر اوراق و سرمایه گذار قرار می دهد.
آشنایی کامل با بازارهای مالی و انواع آن
بازار مالی، واژهای است که در بسیاری از بازارها به کار میرود. به بازارهایی که در آنها تجارت، خرید و فروش انجام میشود، بازار مالی میگویند. معاملات اوراق بهادار مانند: اوراق سهام، اوراق قرضه، ارز و… در بازارهای مالی انجام میشود. از ویژگیهای این بازار میتوان به مشخص بودن قیمت و قوانین مربوط به هزینه معاملات اشاره کرد. قیمت اوراق بهادار در بازارهای مالی با توجه به عرضه و تقاضا تعیین میشود. با استفاده از بازارهای مالی ، شرکتها سرمایه مورد نیاز خود را برای انجام فعالیتهای جدید تامین میکنند.
زمانی که از بازارهای مالی صحبت میشود، اولین گزینه ای که به ذهن ما می‌رسد، بازار بورس و اوراق بهادار است، در صورتی که بازارهای مالی متعددی نیز مانند: آشنایی با ابزارهای مالی بازار بورس، بازار طلا، بازار پول، بازار مسکن و… وجود دارد. یکی از راههای سرمایهگذاری، خرید دارایی های مالی است. از انواع داراییهای مالی میتوان به: سپردهگذاری در بانکها، صندوقهای بازنشستگی و انواع بیمهنامهها اشاره کرد.
بازارهای مالی بر اساس معیارها
بازارهای مالی بر اساس معیارها به سه دسته تقسیم میشوند:
- طبقهبندی بر اساس نوع دارایی
- طبقهبندی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
- طبقهبندی بر اساس سررسید تعهدات مالی
1- بازار مالی بر اساس نوع دارایی
بازار مالی بر اساس نوع دارایی به چند دسته تقسیم میشود. بازار سرمایه نیز بخشی از این بازارها میباشد. نمونه‌ای از این بازارها عبارتند از:
بازار سهام: که در آن، سهام شرکتها عرضه میشود.
بازار اوراق بدهی: بازاری که در آن، داد و ستد ابزارها با درآمد ثابت صورت میگیرد.
بازار ابزارهای مشتق: بازار معاملات ابزارهای مبتنی بر دارایی های مالی يا فيزيكی (كه از آن جمله میتوان به قرارداد اختيار معامله و قرارداد آتی اشاره كرد) میباشد.
در ادامه به طور کامل بازارهای مالی را به شما معرفی میکنیم.
2- بازار مالی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
بازارهای مالی بر این اساس به دو بازار اولیه و بازار ثانویه تقسیم میشوند.
بازار اولیه (Primary Market)
بازاری است که در آن داراییهای مالی خود با منابع بلندمدت را میتوانید مبادله کنید. در این بازار، فروشنده اوراق بهادار با فروش این اوراق، وجه مورد نیاز خود را به دست می‌آورد.
بازار ثانویه (Secondary Market)
در این بازار، اوراق بهاداری که قبلاً منتشر شده، خرید و فروش میشوند. این بازار، سبب میشود که افراد از فروش اوراق خود و تبدیل آن به نقدینگی اطمینان یابند؛ همچنین این بازار، قیمت سهام‌های منتشر شده به عنوان عرضه اولیه را نیز مشخص میکند.
بازار ثانویه به دو دسته تقسیم می شود:
بازار سازمان یافته بورس اوراق بهادار (Stock Market)
بازار رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکتها و اوراق قرضه مؤسسات دولتی و خصوصی انجام میشود. بازار بورس اوراق بهادار نیز در این بازار قرار میگیرد. قیمت سهام در این بازار، با توجه به عرضه و تقاضا تعیین میشود.
بازار فرابورس (Over the Center Market)
دومین بازار سرمایه ایران، بازار فرابورس میباشد. این بازار همانند بازار بورس است، با این تفاوت که شرایط پذیرش در آن راحت تر از بازار بورس میباشد. این بازار به چهار دسته بازارا ول، بازار دوم، بازار پایه (زرد، نارنجی و قرمز) و بازار سوم تقسیم میشود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه بازار فرابورس و تفاوت آن با بازار بورس به مقاله تفاوت بورس و فرابورس مراجعه کنید.
3-بازارهای مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی
بازار پول
بازار پول، بازاری برای داد و ستد پول و ديگر داراییهای مالی جانشین نزدیک به پول (كه سررسيد كمتر از يك سال دارند) می باشد؛ همچنین از بازار پول، میتوان با عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه‌مدت با ریسک کم در عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی بالا نام برد.
در ادامه بازار پول را به طور کامل توضیح خواهیم داد.
انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی به دو دسته تقسیم میشوند:
1 – بازار سرمایه (Capital market)
2 – بازار پولی (Money market)
بازار سرمایه (Capital market)
بازار سرمایه، نمونه‌ای از بازارهای مالی است که در آن داد و ستد ابزارهای مالی با سررسید بیشتر از یک سال و همچنین داراییهای که سررسید ندارند، انجام میشود. بازار سرمایه از مهمترین بازارها برای پس‌انداز و تأمین سرمایه شرکتها میباشد. از متداول‌ترین شکل مبادله مالی در بازار سرمایه، تامین مخارج مالی دولت میباشد.
ابزارهای بازار سرمایه
بازار سرمایه از دو ابزار برای داد و ستد استفاده میکند: ابزارهای تامین مالی دراز مدت و ابزارهای ویژه مدیریت خطر
ابزارهای تامین مالی دراز مدت
این ابزارها در بازارهای مالی به چند دسته تقسیم میشوند که در ادامه هرکدام را به طور کامل توضیح خواهیم داد.
سهام: بخشی از داراییهای یک شرکت یا واحد تولیدی است که دارندگان آن به اندازه سهمی که خریداری کرده اند، مالک آن شرکت میشوند.
سهام عادی: نوعی ابزار سرمایهگذاری است که نشانگر مالکیت دارندگان آن میباشد و به دو دسته سهام بانام و سهام بی نام تقسیم میشود.
سهام ممتاز: اوراق بهاداری است که دارندگان آن با توجه به درآمد و دارایی شرکت، در آن شریک میشوند. زمانی که قیمت سهام عادی بیشتر باشد، این سهام انتشار پیدا میکند.
اوراق قرضه: اسنادی هستند که به موجب آن، شرکت موظف است سالانه، سودی را به دارندگان آن پرداخت کرده و در زمان سررسید، اصل مبلغ را پرداخت کند.
اوراق مشارکت: اوراقی با سود علی‌الحساب است که در آن، شرکت متعهد میشود طی زمان مشخصی، سود و اصل پول را پرداخت کند.
ابزارهای ویژه مدیریت خطر
مقابله با ریسک ناشی از نوسانات قیمتی از کارکردهای مهم بازار سرمایه است. این کارکرد از طریق به کارگیری ابزارهایی تحت عنوان ابزارهای مشتق انجام میشود. معامله گران این ابزارها، با پذیرش هزینه‌ای کم، از ریسک زیاد نوسان قیمت جلوگیری کرده و آن را به سایر سرمایه‌گذاران منتقل میکنند.
از مهمترین ابزارهای مشتق بازار سرمایه که جزء بازارهای مالی میباشد، می توان به قرارداد اختیار معامله اشاره کرد. اختیار معامله، قراردادی بین خریدار و فروشنده است. در این قرارداد، خریدار حق خرید یا فروش مقداری معینی از دارایی درج شده در قرارداد را دارد. به عبارت دیگر، در این قرارداد، خریدار به ازای پرداخت هزینه حق معامله، دارایی درج شده در این قرارداد را خریداری کرده و در زمان مشخص و به قیمت تعیین شده، حق خرید و فروش آن را دارد.
از دیگر ابزارهای مشتق بازار سرمایه میتوان به قرارداد تحویل آتی اشاره کرد. در این قرارداد، تحویل کمیت و کیفیت مشخصی از یک کالا با قیمت و زمان مشخص، تنظیم میشود. همچنین طبق این قرارداد، خریدار، مقدار مشخصی از یک کالا را با قیمت معینی از فروشنده تحویل میگیرد و فروشنده متعهد میشود این کالا را در زمان مشخص به خریدار تحویل دهد. تسویه قراردادهای آتی به صورت تحویل فیزیکی کالا میباشد.
بازار پولی (Money market)
بازاری است که در آن به داد و ستد پول و داراییهای دیگر (که سررسید آنها کمتر از یک سال است) می‌پردازند؛ همچنین ابزار مالی کوتاه مدت با ریسک کم و نقدشوندگی بالا نیز میباشد. این بازار با استفاده از ابزارها امکان نقدشوندگی را در مدت کم و به میزان مطلوب برای اشخاص و معامله گران فراهم میکند.
محل خاصی برای بازار پول در نظر گرفته نشده است. بطور کلی بانکها و موسسات غیر بانکی که در آنها داد و ستد ابزارهای مالی انجام میشود، بازار پول را تشکیل می‌دهند.
نهادهای بازار پول
بانک مرکزی و دیگر بانکها از قبیل، بانکهای تجاری و مؤسسات اعتباری غیربانکی از مهمترین نهادهای بازار پول به شمار می‌آیند. علاوه بر بانکها، شرکتهای تجاری، موسسات دولتی، صندوقهای سرمایهگذاری، کارگزاران و معامله‌گران و در نهایت سرمایه‌گذاران نیز در این بازار نقش مهمی ایفا میکنند.
ابزارهای بازار پول
اسناد خزانه: اوراق بهادار کوتاه مدتی هستند که توسط دولت منتشر میشوند و سررسید آنها سه ماه، شش ماه و یا یک سال میباشد. این اسناد هنگام فروش، کمتر از قیمت اسمی به فروش می رسند. این اوراق توسط بانک مرکزی منتشر میشود. اسناد خزانه، دارای ریسک کمتری هستند. در نتیجه، موسساتی که به دنبال سرمایهگذاری موقت در مکانی مطمئن هستند، این اسناد را خریداری میکنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله اسناد خزانه را مطالعه نمایید.
پذیرش بانکی: از جمله ابزارهای قدیمی و کوچک (به لحاظ حجم و مبلغ) پذیرش بانکی میباشد. این ابزار برای تأمین مالی کالاهایی که هنوز از فروشنده به خریدار منتقل نشده ند، مورد استفاده قرار میگیرد.
اوراق تجاری: اوراق قرضه کوتاه مدت با سررسید کمتر از یک سال می‌باشند. این اوراق، توسط شرکتهای مالی و غیرمالی منتشر میشوند. اوراق تجاری، روشی برای تأمین مالی شرکتها و همچنین به عنوان سرمایه میان مدت و کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
گواهی سپرده: از جدیدترین و مهمترین ابزارهای بازار پول و همچنین از مهمترین منابع تأمین مالی بانکهای تجاری به شمار میرود. در واقع، گواهی سپرده سندی است که توسط بانک منتشر میشود. این نوع سرمایهگذاری دو مزیت عمده دارد:
- سرمایه‌گذار میتواند بازده پول خود را به دقت محاسبه کند.
- زمان سررسید اصل و بهره گواهی نیز مشخص است.
گواهی‌های سپرده به دو بخش قابل انتقال و غیرقابل انتقال تقسیم میشوند. دارنده گواهی سپرده قابل معامله، میتواند آن را قبل از تاریخ سررسید در بازار به فروش برساند. به همین دلیل، این گواهی‌ها از نقدشوندگی بالایی برخوردار هستند. گواهی‌های غیرقابل مبادله، قابل فروش مجدد نیستند و دارندگان آنها در صورت نیاز به وجه نقد، تنها با مراجعه به موسسه سپرده‌پذیر و با پرداخت جریمه در نظر گرفته، میتوانند سپرده خود را از مؤسسه خارج کنند.
ساختار بازار سرمایه کشور
ساختار بازار سرمایه به زیرمجموعه های زیر تقسیم میشود:
- سازمان بورس و اوراق بهادار
- شورای عالی بورس
- شركت بورس اوراق بهادار
- شركت بورس كالای ايران
- شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسويه وجوه
- نهادهای مالی شركت مديريت فناوری بورس تهران
1.سازمان بورس و اوراق بهادار
سازمان بورس و اوراق بهادار، اولین نهاد مربوطه به بازار سرمایه در نظر گرفته میشود. این سازمان در سال ۱۳۴۰ تأسیس شد و مؤسسه‌ای غیردولتی است که دارای حقوقی مستقل بوده و از محل کارمزدهای دریافتی و سایر درآمدها اداره میشود.
2. شورای عالی بورس و اوراق بهادار
شورای عالی بورس و اوراق بهادار، برای ساماندهی و توسعه بازار بورس و اوراق بهادار و همچنین نظارت عالیه بر اجرای قانون بورس و اوراق بهادار، تشکیل شده است.
از وظایف مهم شورای عالی بازار سرمایه میتوان به تصویب سیاستهای کلان و خط مشی بازار و همچنین اعمال نظارت بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار اشاره کرد.
3.شركت بورس اوراق بهادار
سازمان بورس و اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۴۶ با عنوان ابزارهای متکی به بازار آزاد تأسیس شد. این شرکت به منظور تشویق بخش خصوصی برای حضور در اقتصاد تشکیل شد. مأموریت اصلی این شرکت، ایجاد بازاری منصفانه و شفاف با ابزارهای متنوع میباشد؛ همچنین نظارت بر فعالیت ناشران اوراق بهادار پذیرفته شده را نیز در دستور کار خود قرار داده است.
4.شركت بورس كالای ايران
شرکت بورس کالای ایران در مهر ماه سال 1386 با ادغام سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران و بورس کالای کشاورزی، فعالیت خود را آغاز کرد. این بازار به چهار دسته تقسیم میشود:
1- بازار فیزیکی : در این بازار، انواع کالاهای قابل عرضه در بورس کالا مانند: مواد پتروشیمی، مواد شیمیایی، انواع مس، انواع مقاطع آهنی و. عرضه میشود.
2- بازار فرعی: کالاهایی مانند: ضایعات فلزی، املاک و . که در بازار فیزیکی پذیرش نمی‌شوند، در این بازار عرضه می‌گردند.
3- بازار مشتقه: در این بازار، قراردادهای اختیار معامله و آتی (که از نمونه های آن میتوان به آتی سکه و آتی زعفران اشاره کرد) معامله میشود.
4- بازار مالی: این بازار که قراردادهای سلف موازی استاندارد، گواهی سپرده کالایی و صندوق سرمایهگذاری کالایی و… در آن داد و ستد می‌گردد، نمونه ای از بازار بورس کالا می باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بورس کالا به مقاله چگونه وارد بورس کالا شویم مراجعه کنید.
5.شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسويه وجوه
سپردهگذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات)، شرکتی است که امور مربوط به ثبت، نگهداری، انتقال مالکیت اوراق بهادار و تسویه وجوه را انجام می‌دهد. این شرکت از طریق افزایش کارایی پایاپای، تسویه معاملات و کاهش هزینه های معاملاتی، نقش مهمی برعهده دارد.
دیدگاه شما