حجم مبنا در بورس

راهکارهای ثبات در بورس | حذف حجم مبنا تا کنار گذاشتن قیمت‌گذاری دستوری

فعالان بازار سرمایه از دولت سیزدهم انتظار دارند گام‌های عملی برای حذف قیمت‌گذاری دستوری و همینطور حذف قواعدی چون دامنه نوسان و حجم مبنا بردارد.

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، دستور رئیس‌جمهور به وزیر اقتصاد برای بهبود اوضاع بورس موجی از واکنش‌ها را در میان فعالان بازار سرمایه درپی داشت. آنطور که کارشناسان و فعالان بازار سرمایه می‌گویند بهترین راه برای کمک به بورس حل مشکلات ساختاری بازار ازجمله حذف قیمت‌گذاری دستوری و مصادیق بروز رانت ازجمله دامنه نوسان و حجم مبناست.

نزول‌های مداوم بورس که از هفته دوم شهریورماه وارد فاز تازه‌ای شده است روز دوشنبه واکنش رئیس‌جمهور را هم درپی داشت به‌طوری که سیدابراهیم رئیسی با بیان اینکه باید تدبیری شود تا نوسان‌های بورس باعث نگرانی مردم و سرمایه‌گذاران خرد نشود از احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد خواست در این زمینه با سهامداران سخن بگوید تا منطق بورس و چشم‌انداز آینده بهتر تبیین شود.

به‌دنبال دستور رئیس‌جمهوری، وزیر اقتصاد در همان روز ۳۰ نهاد بزرگ حقوقی بازار سرمایه را به ساختمان باب همایون فرا خواند و با آنها برای حمایت از بورس هم‌اندیشی کرد.آن طور که برخی اطلاعات دریافتی نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران حقوقی در این نشست به توافق رسیده‌اند که از طریق صندوق‌های بازارگردانی، توسعه بازار و سرمایه‌گذاری از بازار حمایت شود.این موضوعی بود که مجید عشقی، رئیس سازمان بورس هم پس از این نشست به آن اشاره کرده و گفت: حضور قوی‌تر صندوق‌های بازارگردانی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای خرید سهام یکی از برنامه‌هایی است که سازمان بورس برای حمایت از بازار سرمایه در دست اقدام دارد. به‌گفته او از ابتدای سال تاکنون ۲۵ هزار میلیارد تومان فقط توسط صندوق‌های بازارگردانی، توسعه بازار و سرمایه‌گذاری سهام از بازارسرمایه خریداری شده است و شرکت‌های بزرگ و هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری راغب هستند که این خریدها را ادامه دهند.

این اطلاعات نشان می‌دهد که احتمالا وزارت اقتصاد در تلاش است به سیاق دولت‌های قبل از طریق سیاست‌های تزریق مالی، شاخص‌های بورس را وادار به صعود کند، رویه‌ای که در طول ۲ دهه گذشته بارها تکرار شده و فقط روند نزولی بازار سهام را فرسایشی کرده و اثر دیگری نداشته است. آنطور که تحلیلگران می‌گویند دولت بهتر است به جای اجرای سیاست‌های تزریق مالی دست به اصلاحات ساختاری در بازار سرمایه بزند، به‌طور مثال بهترین راه برای ایجاد ثبات در بورس حذف قیمت‌گذاری دستوری و حذف مقرراتی مانند دامنه نوسان و حجم مبناست.

حذف قیمت‌گذاری دستوری

به زعم کارشناسان یکی از ریشه ای‌ترین مشکلات بازار سرمایه در شرایط فعلی، قیمت‌گذاری دستوری است. این سیاست در طول سال‌های گذشته مشکلات زیادی را برای صنایع مختلف از جمله معادن، فلزات، پتروشیمی، پالایشی، داروسازی‌، خودروسازی‌ و بسیاری دیگر از صنایع به‌وجود آورده و می‌توان گفت بسیاری از شرکت‌های بورس چه در زمینه دریافت مواداولیه و چه در زمینه فروش محصولاتشان به‌نوعی با مشکلات متنوعی در زمینه قیمت‌گذاری مواجه بوده‌اند. تداوم این سیاست به یکی از چالش‌های پایدار بازار سرمایه تبدیل شده و سهامداران را مجبور به رصد مداوم اطلاعات مربوط به قیمت‌گذاری دستوری که اثر عمیقی بردرآمد شرکت‌های بورس دارد کرده است،

بر حجم مبنا در بورس همین اساس تحلیلگران به دولت پیشنهاد می‌کنند به‌جای اجرای سیاست‌های موقت مانند تزریق مالی مستقیم، مشکل قیمت‌گذاری دستوری شرکت‌های بورس را حل کند.میرفیض فلاح، یک عضو شورای بورس در این‌باره می‌گوید: زمانی که قیمت‌ها از طریق بازار تعیین می‌شوند، بی‌تردید قیمت‌ها واقعی خواهند بود. از این‌رو لازم است دولت با جدیت بر این موضوع تأکید داشته باشد و کالاهایی که از قابلیت قیمت‌گذاری در بازار برخوردارند را به مکانیسم بازار سپرده و به این وسیله حضور واسطه‌ها را به حداقل برساند.به‌گفته او قیمت‌گذاری دستوری اغلب خود منجر به ایجاد رانت می‌شود و معمولا گروه‌های ویژه‌ای از این رانت منتفع می‌شوند که می‌تواند مسیر اقتصاد را منحرف کند.

امیر تقی خان تجریشی، یک کارشناس دیگر بازار سرمایه هم در این‌باره می‌گوید: با حذف قیمت‌گذاری دستوری علاوه بر کوتاه شدن دست دلالان و رانت‌جویان، برای تحلیلگران و سرمایه‌گذاران امکان پیش‌بینی درست از وضعیت شرکت‌ها فراهم می‌شود. از طرف دیگر خود شرکت‌ها نیز براساس مکانیسم عرضه و تقاضا وارد فرایند رقابت شده و درآمدها و هزینه‌ها به‌نحوی ارائه می‌شوند که در صورت‌های مالی، عملکرد واقعی را نشان دهند.

امیرعلی امیرباقری، یک تحلیلگر بازار سرمایه نیز درباره ضرورت حذف قیمت‌گذاری دستوری برای بهبود عملکرد بازار سرمایه می‌گوید: قیمت‌گذاری دستوری طی چند دهه در ایران امتحان شده و نشان داده چه ضربات سنگینی را می‌تواند وارد کند. او تأکید می‌کند: زمانی که قیمت برخی از کالاهای اساسی و نهاده‌های تولیدی به‌طور دستوری کنترل شوند، زنجیره تامین قیمت فرآورده‌ها و کالاهای نهایی نیز با دنباله روی از این فرمول، کنترل می‌شوند و علی الظاهر با این اقدام تورم مهار خواهد شد. اما این موضوع زمینه ایجاد رانت را فراهم می‌کند. در حقیقت رفاهی که باید برای جامعه ایجاد شود به جیب عده‌ای اندک سرازیر خواهد حجم مبنا در بورس شد؛ بنابراین قیمت‌گذاری دستوری در عمل و حتی در تئوری‌های مدرن اقتصادی امری کنارگذاشته شده است.

حذف حجم مبنا و دامنه نوسان

قیمت‌گذاری دستوری فقط یکی از مشکلات ساختاری بازار سرمایه است. یکی دیگر از چالش‌های بازار سرمایه وجود مقررات داخل بازار سرمایه ازجمله دامنه نوسان و حجم مبناست. به زعم کارشناسان چنین مقرراتی نه فقط کمکی به بهبود عملکرد بازار سهام نمی‌کند بلکه زمینه بروز رانت را هم فراهم می‌کند.علی سعدونی، یک اقتصاددان و کارشناس بازار سرمایه در این‌باره می‌گوید: مسائل مختلفی در بازار سرمایه باید حل شود اما موضوعاتی از قبیل قیمت‌گذاری دستوری، دامنه نوسان و حجم مبنا و مسائلی از این دست در بازار سرمایه اهمیت زیادی دارد.به‌گفته حجم مبنا در بورس حجم مبنا در بورس او دامنه نوسان و حجم مبنا خود از مصادیق رانت در بازار سرمایه هستند و باید لغو شوند.

نوید قدوسی، یک کارشناس دیگر بازار سرمایه در این‌باره می‌گوید: برای بهبود روند معاملات بورس باید به سمت افزایش دامنه نوسان و در نهایت حذف کامل آن حرکت کرد، زیرا روندهای هیجانی مثبت و منفی با وجود دامنه نوسان، باعث انحراف بیشتر معاملات بورس می‌شود.

این کارشناس بازار سرمایه لازمه بهبود روند معاملات بورس را حذف دامنه نوسان در بازار می‌داند و توضیح می‌دهد: اگر دامنه نوسان وجود نداشته باشد بازار براساس ارزندگی سهام تصمیم به معامله می‌گیرد. این موضوع عاملی برای جلوگیری از شکل‌گیری هیجانات کاذب در بازار می‌شود و نمادهایی که به اشتباه، افزایش یا کاهش قیمت را در بازار تجربه می‌کنند کمتر خواهد شد؛ بنابراین نخستین پیشنهاد برای بهبود عملکرد بازار اتخاذ تصمیمات جدید برای حذف دامنه نوسان است.

بهزاد احمدی نسب، یک کارشناس دیگر بازار سرمایه در این‌باره می‌گوید: ازجمله مسائلی که می‌تواند منجر به بهبود روند معاملات بازار شود، حذف دامنه نوسان است که امیدواریم سازمان بورس این موضوع را در دستور کار خود قرار دهد و هر چه زودتر آن را به مرحله اجرا برساند.به‌گفته او این اقدام ممکن است در ابتدا باعث ایجاد شوک در معاملات بازار شود اما نکته مثبت این اتفاق این است که بازار در کوتاه‌ترین زمان به میزانی که نیاز به اصلاح دارد، نزولی می‌شود اما بعد از آن، هیجان از بازار خارج می‌شود و ضمن ایجاد تعادل در معاملات، شاخص بورس دوباره به مدار صعودی بازمی‌گردد.

پرداخت سود سهام و مبارزه با رانت

حذف، دامنه نوسان و حجم مبنا و قیمت‌گذاری دستوری اما همه مشکلات بازار سرمایه نیست بررسی‌ها نشان می‌دهد که مقررات و رویه‌های دیگری نیز در بازار سرمایه وجود دارد که باید اصلاح شود. یکی از قدیمی‌ترین مطالبات سهامداران در بازار سرمایه پرداخت به موقع سود سالانه است. علی سعدونی در این‌باره می‌گوید:باید شرایط پرداخت بموقع سود سهامداران فراهم شود حتی بهتر است سامانه سجام سود سهام را به‌حساب سهامدار نزد کارگزار واریز کند.به‌گفته او پیشنهاد دیگر این است که همه شرکت‌های بورس یک چهارم سود سالانه خود را از طریق سامانه سجام به‌حساب سهامداران واریز کنند و تأخیر در انتقال سود سهام جرم انگاری شود.

او همچنین درباره سایر چالش‌های بازار سرمایه می‌گوید: مبارزه با رانت یکی دیگر از مسائل مهم بازار سرمایه است و بهتر است قانون سوت زنی به سرعت در مجلس تصویب شده و ابتدا در بازار سرمایه و سپس بانک‌ها اجرا شود. همچنین سازمان ثبت احوال فهرست اقوام درجه یک و ۲ مدیران و کارشناسان صندوق‌های سرمایه‌گذاری و نهادهای مالی را در اختیار ناظر بازار قرار دهد تا اگر یکی از مدیران این نهادهای مالی تخلف مالی مرتکب شد شناسایی و مجازات شود حل مشکلاتی از این دست می‌تواند منجر به بهبود عملکرد بازار سرمایه شود.

میرفیض فلاح شمس به جلسه روز گذشته وزیر اقتصاد با مدیران هلدینگ‌ها و نیز سهامداران حقوقی اشاره کرد و افزود: وزیر در جلسه دیروز برنامه مدونی برای حمایت از بازار ارائه کرد که به‌نظر می‌رسد با توجه به حمایت انجام شده، ثبات و اعتماد به بازار برگردد و روند هیجانی و کاهشی کنار رود؛ البته باید توجه شود که منظور از بهبود اوضاع بازار، رشد افسارگسیخته قیمت‌ها همانند سال ٩٩ نیست بلکه حاکم شدن فضایی منطقی توأم با چشم‌انداز مثبت نسبت به عملکرد خوب شرکت‌هاست.

عضو شورای‌عالی بورس به روند فعلی معاملات بورس اشاره کرد و گفت: وجود برخی از ابهامات در شرایط فعلی بورس سبب خروج معاملات بازار از حالت تحلیل شده است، به‌طوری که در وضعیت فعلی نسبت p/e سهام بسیاری از شرکت‌ها پایین آمده که این امر موجب ارزندگی سهام آنها برای سرمایه‌گذاری شده است. وی خاطرنشان کرد: اکنون p/e بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری به کمتر از ۵ و بانک‌ها به ۴ رسیده است، همچنین برخی از بانک‌ها به سودآوری و وضعیت بسیاری خوبی برای سرمایه‌گذاری رسیده‌اند و به‌طور حتم این فرصت از نگاه سرمایه‌گذاران دور نمی‌ماند.

فلاح شمس با بیان این که روند کاهشی بازار با وجود ارزندگی قیمت بسیاری از سهام شرکت‌ها نشان‌دهنده وجود ترس در بین سهامداران است، گفت: وجود این ترس در بازار ناشی از شایعات و ابهاماتی است که منتشر می‌شود، در این میان برخی به‌دنبال دامن زدن به این شایعات به نفع خود هستند که این موضوع در رکود بازار اثرگذار بوده است.

این عضو شورای‌عالی بورس در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه بورس تا پایان سال می‌تواند بیشترین بازدهی را نسبت به بازارهای رقیب در اختیار سهامداران قرار دهد یا خیر، گفت: در حجم مبنا در بورس این زمینه نمی‌توان به‌طور قطع اظهارنظر کرد اما درصورت حمایت‌های لازم از این بازار به همراه فرهنگسازی درست در بین مردم برای سرمایه‌گذاری در بورس، روند معاملات تا پایان سال به‌دلیل وجود رکود در بازارهای موازی مثبت و معقول و مورد رضایت سرمایه‌گذاران خواهد بود.

حجم مبنا در بورس چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

حجم مبنا چیست؟ احتمالا اگر تازه وارد بورس شده اید و یا دوستانی دارید که در این زمینه فعالیت می‌کنند این اصطلاح را زیاد شنیده باشید. همان‌طورکه می‌دانید قوانین و رعایت آن‌ها در کسب و کار یک ضرورت به حساب می‌آید. در بورس نیز مانند هر کسب ‌وکار دیگری برای ایجاد نظم و رعایت حقوق افراد قوانینی وجود دارد که رعایت آن‌ها ضروری است. یکی از این قوانین بورسی حجم مبنا است که در این مقاله شما را به‌طور کامل با آن آشنا می‌کنیم. پس در ادامه این مقاله آموزشی با ما همراه باشید.

حجم مبنا در بورس چیست؟

این حجم برای ایجاد نظم و رعایت اعتدال ایجاد گردیده‌است. اگر بخواهیم به طور دقیق آن را برای شما بیان کنیم، حجم مبنا در بورس عبارت است از کم ترین تعداد سهامی که لازم است در طول ۱ روز، معامله گردد تا بتواند در قیمت اصلی سهام نوسان مثبت و یا منفی ایجاد نماید و می‌توان گفت ابزاری است که منجر به حفظ آرامش سهامداران در معاملات بورسی می‌شود و در نتیجه آن حجم مبنا در بورس هیجانات کاذب از بین رفته و کاهش می یابد. به علاوه محاسبه این حجم بورس موجب می‌شود که این هیجانات ناشی از کاهش یا افزایش سهام زیادی رشد و یا افت نکنند. خوب است بدانید این کار توسط سامانه انجام می گیرد و انسان در آن دخالت مستقیم ندارد.

حجم مبنا در تابلوخوانی به چه معناست؟

وجود حجم مبنا در بورس این قانون موجب می‌شود که نوسانات بورس معقول باشد، این مقدار را می‌توانید در تابلوی بورس مشاهده نمایید. یکی دیگر از مزایای این مساله این است که کسی نتواند قیمت سهام را دست‌کاری نماید و رشد و یا ریزش سهام توام با معامله باشد.

هدف از اعمال حجم مبنا چیست؟

مهم‌ترین و اصلی‌ترین دلیلی که قانون حجم مبنا اعمال می‌شود، ایجاد توازن در بازار بورس است. در واقعیت می‌توان گفت این قانون موجب شده که نوسانات فقط بر مقدار مشخصی از سهام تاثیر گذارد. اگر این شرایط حکم فرما نبود تغییر در چند سهام فرآیند را صعودی و یا نزولی با شیب بسیار زیاد می‌شد که در نهایت منجر به ایجاد یک چرخه ویرانگر در بازار بورس میشد. در واقع حجم مبنا روشی است برای تعدیل این نوسانات.

نحوه محاسبه حجم مبنا به جدیدترین روش

محاسبه حجم مبنا از اهمیت زیادی برخوردار است و مطابق با آن چه گفتیم از سال ۱۳۹۳ به بعد معادل ۱۰ درصد سهام شرکت قرار گرفت. این مقدار برای یک سال معادل ۲۵۰ روز است. پس اگر بخواهیم آن را به روز تبدیل کنیم باید بر ۲۵۰ تقسیم نماییم که برابر ۱۰۰۰۰/۴ می‌شود. فرمول حجم مبنا به این صورت است که ابتدا ۱۰ درصد از کل سهام را بر ۲۵۰ تقسیم نموده و عدد به دست آمده که برابر همان چهار ده هزارم است در تعداد سهام‌های شرکت ضرب می‌شود.

این مقدار در پایان هفته محاسبه شده و در ابتدای هفته وارد میشود و این عدد باید در رنجی بین ۵۰ میلیون تومان تا ۱ میلیارد تومان باشد. برخی از صاحب‌ نظران این قانون را به خاطر افراد و شرکت هایی که سهام خیلی بالا یا پایینی دارند لازم می دانند. در نهایت پس از این محاسبات لازم است به روش‌های زیر این اعداد را چک نماییم.اگر عدد به دست آمده در محدوده ۵۰ میلیون تا ۱ میلیارد بود(این عدد در روز چهارشنبه محاسبه می‌شود) به عنوان حجم مبنا در روز شنبه وارد سیستم خواهد شد. اگر این عدد از ۵۰ میلیون کمتر باشد، برای محاسبه حجم در روز شنبه باید ۵۰ میلیون تومان را بر قیمت نهایی در روز چهارشنبه تقسیم نماییم. اگر این عدد از یک میلیارد بیشتر باشد، حجم مبنای نهایی برابر است با این مبلغ بر قیمت نهایی در روز چهارشنبه.

فرمول حجم مبنا چیست؟

حجم مبنا در شرکت‌های بورسی چگونه تعیین می‌شود؟

این حجم در شرکت‌های بورسی به این صورت تعیین می‌شود:

اگر سرمایه بیست میلیارد ریال و یا بالاتر بود این میزان برابر صد و بیست میلیارد ریال است اما اگر سرمایه از بیست میلیارد ریال کمتر بود میزان به صد میلیارد ریال کاهش مییابد.

مزایای وجود حجم مبنا

این قانون دارای مزیت‌هایی است که از جمله آن می‌توان به جلوگیری از کاهش مداوم و یا قفل شدن در صف فروش اشاره نمود. در واقعیت از طریق این قانون حجم قابل توجهی دست به دست می‌شود. در نتیجه ورود افراد جدید نمی‌تواند سبب نزولی شدن فرآیند گردد. از دیگر مزایای حجم مبنا می‌توان به جلوگیری از حرکات یک باره و تعدیل کردن شیب اشاره نمود. گاهی ممکن است معاملات در حدی کاهش یابند که نوسانات خیلی کم شود در این حالت سازمان بورس مجبور است یک محدوده را مشخص نموده و در طی آن حجم را در نظر نگیرد.

نحوه دریافت حجم مبنا به چه صورت است؟

حجم مبنا در هر چهارشنبه محاسبه شده و در روز شنبه بر روی سایت قرار می‌گیرد. اگر قصد دارید این مقدار را ببینید لازم است به سایت سازمان بورس به نشانی www.tsetmc.com وارد شده و با کلیک روی نماد بورس و وارد کردن اطلاعات آن را مشاهده نمایید.

قیمت پایانی چیست؟

قیمت پایانی قیمتی است که میانگین وزنی معاملاتی که بر روی هر نماد در روز انجام شده است را نمایش می دهد. حجم مبنا قیمت پایانی را از فرابورس و بورس متمایز می­کند. این مقدار برای تمام نمادهای فرابورس عدد یک در نظر گرفته می­شود. پس قیمت پایانی هر معامله فرابورسی عبارت است از میانگین موزونی از تمامی معاملاتی که در روز انجام می­شود. اما برای نمادهای بورسی قیمت پایانی با توجه به عدد میانگین روزانه هر نماد مناسب با این حجم تعدیل می­شود. در ماه اسفند سال ۱۳۹۸ حجم مبنا تغییراتی داشت و در شرکت­های فرابورسی دیگر برابر یک نیست. که سعی می­کنیم در ادامه شما را بیشتر با جزئیات این قانون آشنا کنیم.

عملکرد قانون جدید بر روی حجم مبنا به چه صورت است؟

عملکرد جدید قانون بر روی این حجم به نوعی متعادل کردن میزان نقدینگی حجم مبنا در بورس ورودی به بازار با روند رشد است. انتظار می‌رود قانون جدید سرعت رشد بازار را کم کند که البته این موضوع بیشتر در سهام‌های کوچک دیده می‌شود. قبل از وجود این حجم معمولا با حجم کمی از پول رشد زیادی به وجود می‌آمد. اکثر شرکت‌ها حجم مبنایی بیشتر از دو برابر مقداری که از فرمول به دست می‌آید به دست آورده و در نتیجه این مساله موجب می-شود قیمت‌ها بیشتر افزایش پیدا کنند.

از دیگر مزایای قانون جدید می‌توان به این مساله اشاره کرد که روند یکنواخت نزولی شدن از بین می‌رود و افرادی که تازه وارد بورس می‌شوند در کم شدن این روند نزولی تاثیر دارند اگر معامله ای انجام نشود نزول قیمت کاهش یافته و در کل هنگامی که بازار منفی است کمک بسیار بزرگی خواهد کرد. همچنین از دیگر مزایای این قانون می‌توان به کاهش قیمت سازی در بازار اشاره کرد و باعث می شود قیمت‌ها واقعی‌تر به نظر برسند. به زبان ساده‌تر هدف از قانون جدید این است که قیمت‌ها دستکاری نشده و در کل این قانون برای سرمایه‌گذاری بلند مدت مناسب است و از ریزش و رشدشارپی جلوگیری می‌کند.

سخن پایانی

حجم مبنا یکی از قوانینی است که برای تعدیل در بورس و جلوگیری از ایجاد نوسانات ایجاد گردیده است و م‌ی­توان آن را به عنوان یکی از بهترین قوانین بورسی که از سال ۱۳۸۲ در کشور اجرا می‌شود قلمداد کرد حجم مبنا در بورس به عبارت دیگر این قانون برای ایجاد توازن در بازار بورس بسیار مفید است و بیشترین تاثیر را بر روی سرمایه‌­های بلند­مدت دارد.

حجم مبنا چیست؟ + کاربرد حجم مبنا در بورس چیست؟

حجم مبنا تعداد مشخصی از برگه سهام یک شرکت بورسی است که در فرمول محاسبه قیمت پایانی سهام کاربرد دارد. قیمت سهام در روز جاری، با توجه به قیمت پایانی روز گذشته در بازه 5 درصدی نوسان می‌کند. حال فرض کنید در یک روز معاملاتی فقط 100 برگه سهام یک شرکت بورسی معامله شود! آیا معامله این 100 برگه سهام می‌تواند معیاری برای محاسبه قیمت پایانی باشد؟! قطعا خیر. حجم مبنا تعداد سهامی است که باید در یک روز حجم مبنا در بورس کاری معامله شود تا قیمت پایانی بصورت میانگین معاملات درنظر گرفته شود. در این آموزش بورس به بررسی مفهوم حجم مبنا، کاربرد و فرمول محاسبه آن در بورس تهران می‌پردازیم.

حجم مبنا چیست؟

حجم مبنا و دامنه نوسان در بورس به عنوان پارامترهایی برای کنترل بهتر قیمت استفاده می‌شوند. منظور از کنترل قیمت، جلوگیری از نوسان شدید قیمت بخاطر هیجانات معامله‌گران یا سوء‌استفاده سفته‌بازان است. دامنه نوسان روزانه می‌تواند در شرایط خاص توسط نهاد ناظر بازار بورس تهران خاص تغییر کند. اما حجم مبنا بصورت سیستماتیک در آخرین روز کاری هفته محاسبه و در فرمول محاسبات قیمت پایانی استفاده می‌شود.

با مراجعه به صفحه نماد بورسی در سایت TSETMC عبارت حجم مبنا و مقدار آن را مشاهده می‌کنید که بصورت درصدی از تعداد کل برگه سهام شرکت محاسبه می‌شود. برای مثال برای شرکت ملی صنایع مس ایران (فملی) تعداد کل برگه سهام 101 میلیارد و حجم مبنای آن 3.7 میلیون برگه سهم است. محاسبات حجم مبنا در آخرین روز کاری هر هفته انجام و در کل هفته آینده از همان عدد استفاده می‌شود.

فرمول حجم مبنا در بورس

تا قبل از اسفند 98 قانون حجم مبنا بدین‌صورت بود که “باید حداقل 10% از سهام کل شرکت در یک سال معامله شود!” طی یک سال، 250 روز کاری در بورس داریم. بنابراین با تقسیم 10% بر 250، به عدد 0.0004 برای یک روز معاملاتی می‌رسیم. پس حجم مبنا برابر است با 0.0004 تعداد کل سهام یک شرکت.

نماد بورسی فملی را دوباره بررسی می‌کنیم. تعداد کل سهام شرکت ملی صنایع مس ایران 101.4 میلیارد برگه سهام است. بنابراین محاسبات برای فملی اینگونه است: 101.4 × 0.0004 = 0.04056

این عدد بر حسب میلیارد است که با ضربدر 1000 به عدد 40.56 میلیون می‌رسیم. همانطور که در شکل بالا مشاهده می‌کنید حجم مبنا این عدد نیست! چرا؟

اگر تعداد سهام یک شرکت خیلی زیاد یا خیلی کم باشد حجم مبنا خیلی بزرگ یا خیلی کوچک می‌شود! سازمان بورس برای رفع این مشکل از “حجم مبنا دینامیک” استفاده می‌کند.

نحوه محاسبه حجم مبنای دینامیک

برای تمامی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، دو عدد به عنوان حداقل و حداکثر ارزش مبنا طبق جدول زیر تعریف می‌شود.

1. ابتدا مقدار 0.0004 تعداد کل برگه سهام شرکت را محاسبه می‌کنیم.
2. این عدد را در قیمت پایانی آخرین روز کاری هفته (عموما چهارشنبه) ضرب می‌کنیم.
3. اگر این عدد بین حداقل و حداکثر ارزش مبنا باشد حجم مبنا همان 0.0004 ضربدر تعداد کل برگه سهام خواهد بود.
4. اگر عدد مرحله 2، بیشتر از “حداکثر ارزش مبنا” باشد حجم مبنا از تقسیم حداکثر ارزش مبنا بر قیمت پایانی روز چهارشنبه بدست می‌آید.
5. اگر عدد مرحله 2، کمتر از مقدار “حداقل ارزش مبنا” باشد با تقسیم حداقل ارزش مبنا بر قیمت پایانی روز چهارشنبه محاسبه می‌شود.

همان مثال فملی رو درنظر بگیرد. قیمت پایانی فملی در چهارشنبه هفته قبل (18 تیر 99) 32390 ریال بوده است. 0.0004 تعداد کل برگه سهام شرکت برابر 40.56 میلیون است. حال ارزش این 40.56 میلیون برگه سهام در روز چهارشنبه 131.5 میلیارد تومان می‌شود (40560000*3239). این عدد از حداکثر ارزش مبنا (12 میلیارد تومان) خیلی بیشتر است. بنابراین 12 میلیارد تومان را بر 3239 تومان تقسیم می‌کنیم.

به همان عدد 3.705 میلیون در شکل بالا می‌رسیم.

قانون جدید در فرابورس و بازار پایه

قبلا فرابورس حجم مبنای 1 داشت! اما در حال حاضر این گونه نیست و نحوه محاسبات مشابه بورس است. تنها تفاوت در “حداقل و حداکثر ارزش مبنا” است. این اعداد برای بازار اول و دوم فرابورس یکسان اما با بازار پایه متفاوت و مطابق شکل بالا است.

تاثیر حجم مبنا روی قیمت پایانی سهام

قیمت پایانی (Close Price) بر اساس میانگین وزنی تمامی معاملات انجام شده در همان روز کاری است. حال فرض کنید در یک روز کاری فقط 1000 برگه سهام یک شرکت معامله شود! آیا قیمت پایانی باید طبق میانگین وزنی این 1000 برگه سهام محاسبه شود؟! پاسخ خیر است. چرا که در این وضعیت، امکان سفته‌بازی و تغییرات شدید قیمت پایانی توسط هر شخصی وجود دارد! راهکار محاسبه قیمت پایانی مطابق دستورالعمل زیر است.

1. اگر حجم معاملات بیشتر از حجم مبنا باشد قیمت پایانی برابر با همان میانگین وزنی معاملات خواهد بود.
2. اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد Close Price طبق درصدی از آن محاسبه می‌شود.

محاسبه Close Price

اجازه دهید با یک مثال این مطلب را خدمت شما آموزش دهیم. مطابق شکل زیر، حجم معاملات نماد بورسی “سصهفا” در یک روز کاری 98,604 برگه سهام بوده است. حجم مبنای آن هم 304,4.14 برگه سهام است. با اینکه تمامی معاملات در حداقل قیمت روزانه انجام شده اما قیمت پایانی بیشتر از آن است. در واقع بخاطر کمتر بودن حجم معاملات نسبت به حجم مبنا، قیمت پایانی برابر با میانگین وزنی قیمت‌ها نیست. برای محاسبه قیمت پایانی مراحل زیر را طی می‌کنیم.

1. محاسبه میانگین وزنی قیمت: در این مثال 134340 ریال است.
2. محاسبه اختلاف میانگین وزنی قیمت روز جاری و قیمت پایانی روز قبل

این اختلاف در این مثال بصورت زیر خواهد شد (قیمت پایانی روز قبل سصفها 141410 ریال است).

134340 – 141410 = -7070

1. محاسبه نسبت حجم معاملات به حجم مبنا

حجم مبنا در این مثال 340,414 برگه سهام و حجم معاملات نیز 98,604 است. بنابراین این درصد برابر است با 0.2896 = 340,414 / 98,604

1. تعدیل قیمت: عدد مرحله 2 را در نسبت مرحله 3 ضرب می‌کنیم.

Adjustment Price حجم مبنا در بورس = -7070 × 0.2896 = -2047.5

1. محاسبه قیمت پایانی: قیمت پایانی روز جاری برابر است با قیمت تعدیلی مرحله قبل + قیمت پایانی روز قبل.

بنابراین برای این مثال قیمت پایانی بصورت زیر محاسبه می‌شود.

Final Price = 141410 + (-2047.5) = 139362.5

همانطور که مشاهده می‌کنید بعد از رُند شدن دقیقا به همان عدد 139360 ریال درج شده در سایت TSETMC می‌رسیم.

اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث آموزش بورس را دارید به شما توصیه می‌کنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر پیرامون آموزش بورس در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارس‌سهام باشید.

حجم مبنا چیست و چه کاربردی دارد؟

حتما شنیده‌اید که در بازار سرمایه ایران سرمایه شما یک شبه نابود نمی‌شود. این جمله از آن‌جا نشات می‌گیرد که در بازار بورس محاسباتی جهت محافظت از سرمایه سرمایه‌گذاران وجود دارد. قانون حجم مبنا از آسیب به سرمایه جلوگیری می‌کند. اما حجم مبنا چیست و چه کاربردی دارد؟

در بازار سرمایه برای حرکت افزایشی یا کاهشی قیمت‌ها در چارچوب مشخص، حجم مبنا وارد محاسبات قیمتی شده است.

منظور از حجم مبنا چیست؟

حجم مبنا تعداد سهام یک شرکت است که باید طی یک جلسه معاملاتی خرید و فروش شود تا قیمت هر سهم شرکت به اندازه دامنه نوسان تعریف‌شده حرکت کند. برای مثال فرض کنید که قیمت سهام شرکتی روز معاملاتی قبل 1000 تومان بوده است. با دامنه نوسان 5 درصدی و حجم مبنای 600 هزار برای سهم، برای اینکه قیمت پایانی سهم به 1050 برسد؛ حتما باید 600 هزار سهم از شرکت در قیمت 1050 معامله شود. در این صورت می‌توان گفت که تغییرات قیمت نماد، مثبت 5 درصد است.

با انجام معامله سهام در قیمتی خاص به تعداد حجم مبنا، قیمت موردنظر نوسان مثبت یا منفی را در سهم تثبیت می‌کند. حجم مبنا در بورس کمترین تعداد سهامی است که با معامله آن قیمت سهم می‌تواند تا دامنه نوسان کامل افزایش یا کاهش پیدا کند. با استفاده از قانون حجم مبنا امکان نوسان غیرواقعی قیمت برای نماد از بین می‌رود.

حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نمادها کاربرد دارد. عدد حجم مبنا نیز به طور خودکار توسط سامانه محاسبه می‌شود و هیچکدام از معامله‌گران در تعيين آن دخالتی ندارند. حجم‌مبنا را برای نمادهای مختلف می‌توانید در سایت شرکت مدیریت فنسرمایااوری بورس تهران مشاهده کنید.

قانون حجم مبنا در بورس قانونی برای نظارت بر نوسان قیمت‌ها است که در سال 82 در بورس به ثبت رسیده است. این قانون برای تمامی شرکت‌هایی که در بازار فعالیت می‌کنند اجرا می‌شود و هدف آن محافظت از سرمایه سرمایه‌گذاران و حقوق شرکت‌ها است.

حجم مبنا از نزولی شدن متوالی قیمت و گیرکردن معاملات در صف فروش جلوگیری می‌کند. این قانون باعث می‌شود تا در صف فروش نیز حجم قابل قبولی از سهم جابه‌جا شود که این مورد در روزهای منفی بازار بسیار به سهم و کل بازار کمک می‌کند.

در نهایت با توجه به حجم بالای نقدینگی که در بازار سرمایه در گردش است، باید قوانینی وجود داشته باشد تا در صورت حرکت در مسیر آن به بازاری حرفه‌ای‌تر دست پیدا کنیم. این قانون برای مشخص‌شدن قیمت‌ها با در نظر گرفتن حجم‌ معاملات واقعی‌تر بسیار موثر است و به این ترتیب اثر قیمت ساختگی در بازار را بی‌اهمیت می‌کند.

حجم مبنا چیست؟

در بازارهایی که قیمت‌گذاری بر اساس میزان عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد، همواره نگرانی‌هایی درباره عدم کنترل بازار و سقوط یا صعود سهم به شکل غیر واقعی (در بازه زمانی محدود) وجود دارد. اگرچه برخی افراد از همین رخدادها سود می‌برند، اما بسیاری از سهامداران بر ارزش واقعی سهم تمرکز دارند.

به گزارش گروه بازار خبرگزاری آنا، در بازار بورس ایران، قوانین مختلفی مثل: تعیین دامنه نوسان، حجم مبنا، تعیین کارمزد معاملاتی و. برای جلوگیری از تخلف و کنترل بازار وضع شده است. در این مطلب به موضوع «حجم مبنا» و دلایل وضع قوانین مروبط به آن می‌پردازیم. اینکه حجم مبنا چیست؟ چگونه محاسبه می‌شود؟ چه قوانینی دارد؟ و چه مزایا و معایبی را برای بورس ایران در پی داشته است؟

حجم مبنا چیست؟

برای اینکه بدانیم حجم مبنا چیست، باید ابتدا با دو مفهوم «دامنه نوسان» و «قیمت پایانی» آشنا شویم. دامنه نوسان که در حال حاضر در بازار بورس و اوراق بهادار ۵ درصد تعیین شده است، امکان تغییر قیمت سهام در روز جاری نسبت به روز گذشته را بیان می‌کند. مثلا اگر قیمت پایانی سهمی روز جاری ۱۰۰ تومان باشد، این سهم در روز آینده می‌تواند تا ۵ درصد بیشتر یا کمتر مورد معامله قرار بگیرد.

حال این سهم با توجه به دامنه نوسان، قیمت‌های متفاوتی را در طول روز تجربه می‌کند. در نهایت از محاسبه میانگین وزنی همه قیمت‌هایی که سهم در طول روز معاملاتی تجربه کرده است، «قیمت پایانی» به دست می‌آید.

اکنون با توجه به دو مفهوم بالا، می‌توانیم حجم مبنا را بررسی کنیم. حجم مبنا در تعریف رسمی این‌گونه بیان می‌شود: «حداقل تعداد سهامی که باید در یک روز معاملاتی، خرید و فروش شود تا کل درصد تغییر قیمت را پوشش دهد.» شاید این تعریف کمی پیچیده به نظر بیاید، اما در ادامه به کمک فرمول محاسبه حجم مبنا و توضیحات تکمیلی، فرمول را به خوبی درک خواهید کرد.

محاسبه حجم مبنا

برای محاسبه حجم مبنا قوانین خاصی وجود دارد که از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار تهران تبیین شده است. طبق این قوانین، در یک سال باید حداقل ۱۰ درصد از کل سهام شرکت بورسی مورد معامله قرار بگیرد. حال اگر تعداد روزهای کاری یک سال ۲۵۰ روز بدانیم، این عدد برابر ۰.۰۰۰۴ خواهد شد. به فرمول زیر دقت کنید:
۰.۰۰۰۴ = ۲۵۰ / (۱۰۰ / ۱۰)

حداقل تعداد معاملاتی که باید انجام شود = تعداد روزهای کاری سال / ده درصد از کل سهام

حال اگر تعداد کل سهام شرکت را ۲۰۰ میلیون در نظر بگیریم، با محاسبه حجم مبنا به عدد ۸۰ هزار می‌رسیم:

(حجم مبنا) ۸۰.۰۰۰ = ۲۵۰ / ۲۰.۰۰۰.۰۰۰ (۱۰درصد از ۲۰۰ میلیون)

کمتر بودن حجم معاملات از حجم مبنا

کمتر بودن حجم معاملات از حجم مبنا یکی از مواردی است که در سهام مختلف بورسی مشاهده می‌شود. اما سوال اینجاست در صورت کمتر بودن حجم معاملات از حجم مبنا، چه اتفاقی برای سهم می‌افتد؟

برای پاسخ به این سوال، مثال عددی قبل را در نظر بگیرید. در این مثال، حجم مبنا برابر ۸۰ هزار بود و دامنه نوسان با این ۸۰ هزار تطبیق داده می‌شود. یعنی اگر معاملات سهم مثبت ۵ درصد باشد و تعداد معاملات بیشتر از ۸۰ هزار شود، این رشد ۵ درصدی در قیمت پایانی برای سهم لحاظ خواهد شد و دامنه نوسان روز آینده با توجه به این رشد قیمت است.

حال در همین مثال که حجم مبنا برابر ۸۰ هزار بود، اگر معاملات سهم مثبت ۵ درصد باشد ولی تعداد معاملات ۴۰ هزار شود (یعنی نصف حجم مبنا)، نیمی از این رشد ۵ درصدی در قیمت پایانی محاسبه خواهد شد. در واقع از آنجایی که تعداد معاملات سهم نصف حجم مبنا بود، رشد قیمت آن هم نصف شد (مثبت ۲.۵ به جای مثبت ۵)، در نهایت قیمت پایانی با رشد مثبت ۲.۵ محاسبه می‌شود.

پس همانطور که متوجه شدید، کمتر بودن حجم معاملات از حجم مبنا، در محاسبه قیمت پایانی تاثیر مستقیم دارد.

مشاهده حجم مبنا و قیمت پایانی در تابلو بورس

برای مشاهده حجم مبنا و قیمت پایانی در تابلو بورس، به آدرس tsetmc.com مراجعه و نماد مدنظر را جست‌وجو کنید. در تابلو مربوط به نماد طبق تصویر زیر حجم مبنا و قیمت پایانی قابل مشاهده هستند.

قوانین حجم مبنا

قوانین حجم مبنا برای شرکت‌های بورسی و فرابورسی با توجه به میزان «میزان سرمایه» و «بازار» متفاوت است. در ادامه قوانین حجم مبنا را مرور می‌کنیم.

• حداقل ارزش مبنای بازار اول و دوم فرابورس ۵۰ میلیارد ریال است.
  
• حداقل ارزش مبنای تابلو زرد ۲۰ میلیارد ریال است.
  
• حداقل ارزش مبنای تابلو نارنجی ۱۰ میلیارد ریال است.
  
• حداقل ارزش مبنای تابلو قرمز ۵ میلیارد ریال است.
  
• حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌ها با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بیشتر، ۱۲۰ میلیارد ریال است.
  
• حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌ها با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال است.
  

مزایا و معایب حجم مبنا

مزایا و معایب حجم مبنا را نمی‌توان به صورت مشخص و موردی بررسی کرد. چرا که قانون حجم مبنا طبق یک کلیت و برای جلوگیری از تخلف وضع شده است و البته در شرایطی باعث نارضایتی سرمایه‌گذاران می‌شود. حجم مبنا باعث می‌شود که شیب تند قیمتی (صعودی یا نزولی) در سهام به وجود نیاید. سهم باید به مرور مسیر صعودی یا نزولی را طی کند. بنابراین کمتر شاهد قیمت‌های کاذب در بازار بورس ایران هستیم. پس اصلی‌ترین مزیت حجم مبنا کنترل بازار و کاهش سفته‌بازی است.

در رابطه با معایب حجم مبنا دو مورد را می‌توان بررسی کرد. نخست اینکه سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی همواره از قیمت‌گذاری بر اساس عرضه و تقاضا استقبال کرده‌اند. در بیشتر بازارهای جهانی، بحث ارزش ذاتی کالا، خدمات، سهم یا هر چیز دیگری اصلا مطرح نمی‌شود، بلکه میزان تقاضا، ارزش را تعیین می‌کند. در واقع سرمایه‌گذار هر آنچه برایش تقاضا وجود داشته باشد را ارزشمند می‌داند، روی آن سرمایه‌گذاری می‌کند و مادامی که تقاضا وجود داشته باشد، در آن سرمایه‌گذاری باقی می‌ماند. در این تفکر اصلا مباحث بنیادی مطرح نیست. اما وجود قوانینی مانند دامنه نوسان و حجم مبنا باعث محدودیت در بازار می‌شود و سرمایه‌گذاران با این نوع تفکر را راضی نمی‌کند.

برای بررسی دومین مشکل حجم مبنا در بازار بورس، شرایطی را در نظر بگیرید که صف خرید یا فروش در سهمی تشکیل شده است. در این شرایط مقداری زیادی سرمایه بلوک و روند (صعودی یا نزولی) کند می‌شود. حجم معاملات پایین می‌آید و اصلا نوسانی در سهم مشاهده نمی‌شود. در واقع حجم مبنا و دامنه نوسان اجازه مانور در محدوده خاصی را داده‌اند و سهم به سقف یا کف این محدوده رسیده است و دیگر نمی‌تواند حرکت کند.

البته تدابیری هم برای این شرایط وجود دارد. مثلا اگر سازمان بورس این وضعیت را حقیقی بداند، برای مدتی محدود (مثلا یک روز) سهم را بدون لحاظ کردن حجم مبنا و دامنه نوسان باز می‌کند. بنابراین معاملات مجددا جریان می‌گیرد و سهم بر اساس عرضه و تقاضا قیمت‌گذاری می‌شود.

سخن آخر

یک معامله‌گر بورسی باید بداند حجم مبنا چیست و چگونه می‌تواند از آن برای شناخت جایگاه سهم در بازار بورس و درک ارزش سهام استفاده کند. با بررسی حجم مبنا، قیمت پایانی و میزان معاملات حقیقی و حقوقی که در تابلو مربوط به سهم نوشته‌ شده است، به خوبی می‌توان میزان گرایش سرمایه‌گذاران به آن سهم را درک کرد و درباره ادامه سهامداری یا خروج از سهم تصمیم گرفت. در نهایت لازم به ذکر است که این مطلب از وبسایت باشگاه مشتریان کارگزاری آگاه برگرفته شده است.